Türk Lisan Kurumu, istismarı şu biçimde tanımlar; “Birinin yeterli niyetini berbata kullanma, sömürme”. (‘İstismar-Türk Lisan Kurumu’, n.d.)
Çocuk istismarı ise; “çocukların bir yetişkin, toplum yahut devlet tarafınca, şuurlu yahut bilinçsiz olarak, bedensel, duygusal, zihinsel yahut toplumsal gelişimlerini olumsuz etkileyen her türlü tavır ve davranışlara maruz kalması” formunda tanımlanır.
Çocuk istismarı;
Fizikî İstismar: Çocuğa azap yapmak (üzerinde sigara söndürmek, iğne batırmak, üzerine soğuk yahut kaynar su dökmek vb.), aletsiz hücumlar (tokat atmak, yumruklamak, dövmek vb.), zehirleme (Çocukların şuurlu olarak zehirlenmesi rastgele bir ilaç ya da kimyasal husus ile olabilir (alkol, sedatif ilaçlar, aspirin, kostik unsurlar, insektisitler vb.)
Cinsel İstismar: Erişkin bir kişinin 18 yaşından küçük genç ve çocukları cinsel istek ve gereksinimlerinin doyumu için kullanımı, fuhşa zorlanması, pornografi üzere cürümlerde cinsel nesne olarak kullanılması.
Duygusal İstismar: Çocukların kendilerine bakmakla yükümlü olan şahıslar tarafınca olumsuz tavır ve davranışlara maruz kalarak, ihtiyaç duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan mahrum bırakılmaları. (yok saymak, ziyan vermekle korkutmak, soyutlamak, suça teşvik etmek vb.)
Ekonomik İstismar: Çocuğun gelişmenini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük fiyatlı iş gücü olarak çalışması ya da çalıştırılması
biçiminde tanımlanabilir ve cinslere ayrılabilir.
Risk Faktörleri: istenmeyen gebelik, 4 yaş altı çocuklar, engelli yahut kronik hastalığı olan çocuklar, çocuk bakımı konusunda bilgisizlik, ebeveynin istismar geçmişi olması, aile içi şiddet, ebeveynde unsur bağımlılığı yahut ruh sıhhati bozuklukları.
Gözetici Faktörler: Sevgi veren, baş etme gücü olan, çocuğu koruyabilecek, olumlu bir erişkinle kuvvetli bir bağlantısı olan anne ya da baba.
Çocuk İstismarının Önlenmesi
Birincil Korunma: (istismar ortaya çıkmadan)
Hukukî ıslahatlar yapılması
Toplumun bilinçlendirilmesi
Çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları
İkincil Korunma: (istismarın erken saptanması)
Risk kümelerinin tanımlanması
Risk altındaki şahıslara danışmanlık ve gözetici hizmetleri
Erken saptama/tanılama
Sıhhat çalışanları ve öğretmenler üzere profesyonellere yönelik eğitimsel faaliyetler
Üçüncül Korunma: (Mağdurun rehabilitasyonu)
Etkilenen çocuklar ve aileler için ruh sıhhati hizmetleri
Ailelere kısa bir süre için günün 24 saati erişebilen eğitimli ruh sıhhati danışmanları ile ağır aile müdafaa hizmetleri
İstismarın yineını tedbire
İstismarın erken saptanması bu sürecin en değerli etabını oluşturmaktadır. Bu niçinle çocuk istismarına şahit olan her bireyin istismarı bildirmesi, toplumsal sorumluluğudur.
Bildirim çocuğu korur, aileye yardımı olur, öteki çocuk ve aileler için de önleyicidir. Ayrıyeten bir bildirim yapmak için kuşku kafidir, delil bulmak gerekmez.
Bildirim suçlama değildir, bu üzere durumların kıymetlendirilmesi ve soruşturulmasının birinci basamağıdır.
ÇKK’nın 6. unsurunun 1. fıkrası:
“Adli ve idari merciler, kolluk nazaranvlileri, sıhhat ve eğitim kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, korunma gereksinimi olan çocuğu Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bildirmekle yükümlüdür”.
Çocuk istismarı ise; “çocukların bir yetişkin, toplum yahut devlet tarafınca, şuurlu yahut bilinçsiz olarak, bedensel, duygusal, zihinsel yahut toplumsal gelişimlerini olumsuz etkileyen her türlü tavır ve davranışlara maruz kalması” formunda tanımlanır.
Çocuk istismarı;
Fizikî İstismar: Çocuğa azap yapmak (üzerinde sigara söndürmek, iğne batırmak, üzerine soğuk yahut kaynar su dökmek vb.), aletsiz hücumlar (tokat atmak, yumruklamak, dövmek vb.), zehirleme (Çocukların şuurlu olarak zehirlenmesi rastgele bir ilaç ya da kimyasal husus ile olabilir (alkol, sedatif ilaçlar, aspirin, kostik unsurlar, insektisitler vb.)
Cinsel İstismar: Erişkin bir kişinin 18 yaşından küçük genç ve çocukları cinsel istek ve gereksinimlerinin doyumu için kullanımı, fuhşa zorlanması, pornografi üzere cürümlerde cinsel nesne olarak kullanılması.
Duygusal İstismar: Çocukların kendilerine bakmakla yükümlü olan şahıslar tarafınca olumsuz tavır ve davranışlara maruz kalarak, ihtiyaç duydukları ilgi, sevgi ve bakımdan mahrum bırakılmaları. (yok saymak, ziyan vermekle korkutmak, soyutlamak, suça teşvik etmek vb.)
Ekonomik İstismar: Çocuğun gelişmenini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük fiyatlı iş gücü olarak çalışması ya da çalıştırılması
biçiminde tanımlanabilir ve cinslere ayrılabilir.
Risk Faktörleri: istenmeyen gebelik, 4 yaş altı çocuklar, engelli yahut kronik hastalığı olan çocuklar, çocuk bakımı konusunda bilgisizlik, ebeveynin istismar geçmişi olması, aile içi şiddet, ebeveynde unsur bağımlılığı yahut ruh sıhhati bozuklukları.
Gözetici Faktörler: Sevgi veren, baş etme gücü olan, çocuğu koruyabilecek, olumlu bir erişkinle kuvvetli bir bağlantısı olan anne ya da baba.
Çocuk İstismarının Önlenmesi
Birincil Korunma: (istismar ortaya çıkmadan)
Hukukî ıslahatlar yapılması
Toplumun bilinçlendirilmesi
Çocukların bilinçlenmesine yönelik eğitim çalışmaları
İkincil Korunma: (istismarın erken saptanması)
Risk kümelerinin tanımlanması
Risk altındaki şahıslara danışmanlık ve gözetici hizmetleri
Erken saptama/tanılama
Sıhhat çalışanları ve öğretmenler üzere profesyonellere yönelik eğitimsel faaliyetler
Üçüncül Korunma: (Mağdurun rehabilitasyonu)
Etkilenen çocuklar ve aileler için ruh sıhhati hizmetleri
Ailelere kısa bir süre için günün 24 saati erişebilen eğitimli ruh sıhhati danışmanları ile ağır aile müdafaa hizmetleri
İstismarın yineını tedbire
İstismarın erken saptanması bu sürecin en değerli etabını oluşturmaktadır. Bu niçinle çocuk istismarına şahit olan her bireyin istismarı bildirmesi, toplumsal sorumluluğudur.
Bildirim çocuğu korur, aileye yardımı olur, öteki çocuk ve aileler için de önleyicidir. Ayrıyeten bir bildirim yapmak için kuşku kafidir, delil bulmak gerekmez.
Bildirim suçlama değildir, bu üzere durumların kıymetlendirilmesi ve soruşturulmasının birinci basamağıdır.
ÇKK’nın 6. unsurunun 1. fıkrası:
“Adli ve idari merciler, kolluk nazaranvlileri, sıhhat ve eğitim kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, korunma gereksinimi olan çocuğu Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bildirmekle yükümlüdür”.