Çocuk ve ergenlik periyotlarında sportif faaliyetler yahut okul hakkında anksiyeteler sık ve fazla iken; yetişkin ve biraz daha yaşlı olan bireylerde kendi şahsi sıhhatleri ya da arkadaşlarının, akrabalarının özetlemek gerekirse sevdiklerinin sıhhatleri ile ilgili anksiyeteleri pek fazla bir biçimde karşımıza çıkmaktadır. Yaşlı bireylere oranla daha genç yaşlarındakilerde anksiyetenin belirtileri bireyi daha fazla etkilediği gözlemlenmektedir. Çocuklarda genel olarak birtakım şeylerin vaktinde olması bahsiyle ilgili çok bir derecede değer verme kelam konusudur. Bu durum ise, çocukların vakit içinde ilgili anksiyete oluşturmalarını maalesef hızlandırmaktadır. bir daha çocuklarda sıkça karşılaşılan anksiyetelerden bir oburu de felaket senaryoları formunda (doğal afetler ya da savaş) ile ilgili evhamlarıdır.
Anksiyetenin biroldukca çeşidi mevcuttur. Kaynağı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Ekseriyetle karşılaşılan cinsleri aşağıdaki üzeredir.
Genelleştirilmiş telaş bozukluğu
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu, halihazırda rastgele bir tehdit-niçin olmadan; yani bireylerin makul bir niçini olmaksızın çok ve denetim edilemeyen kaygı ve gerginlik hissiyatlarının olması ile meydana gelen bir anksiyete bozukluğu tipidir. Olağan bir his olan tasanın, şahısların ömrünü sekteye uğratacak kadar ağır olması; şahısların aksiliklerden kaçmak ya da kaygılarını hafifçeletmek için gündelik hayatlarını, işlerini, akademik ya da toplumsal hayatlarını değiştirmeleri genel tasa bozukluğunda en sık görülen durumlardandır. Yorgunluk, baş ağrısı, bulantı, yutma kuvvetliğü, terleme, sıcak basması üzere fizikî belirtiler görülebilir. Genelleştirilmiş telaş bozukluğu; kişinin her bahiste huzursuz ve telaşlı hissetmesidir. Konuta hırsız girmesi, trafikte birinin kendisine ziyan vermesi, zelzele olması, kendisinin yahut sevdiklerinin hastalanması, borçları ödeyememek üzere denetim edilemeyecek durumlara endişelenmek, kişiyi huzursuz ve geceleri uyuyamaz hale getirebilmektedir. Hayat uzunluğu görülme sıklığı %5-6’dır. Öteki bir deyişle her 100 bireyden 5-6’sı hayatlarının rastgele bir vaktinde bu bozukluğu yaşayabilmektedir. Yaşla birlikte korku hassaslığı artmaktadır. Yaşlılıkta en sık görülen anksiyete bozukluğudur.
Panik bozukluk
Daha fazlaca panik atak ismiyle bilinmekte olan panik bozukluk, beklenmedik vakit içinderda ani bir biçimde ortaya çıkan ve dakikalar ortasında doruğa ulaşan güçlü bir panik hissiyatıyla ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluk çeşidinde besbelli olan hayati bir durum yahut rastgele bir tetikleyici yoktur. Ani ve ağır kaygı, birlikteinde panik atakları meydana getirebilmektedir. İçinde bulunulan duruma bakılırsa çok seviyede meydana gelen bu negatif hislerin tesiriyle, göğüs bölgesinde ağrı hissedilebilir, nefes darlığı gerçekleşebilir bedende ter boşalması yaşanabilir, kalp atışlarında hızlanma gözlemleyebilir. kimi vakit bu süreç boğulduğunuzu ya da kalp krizi geçirdiğinizi düşünmenize sebep olacak kadar ağır seyredebilir. esasen bireyler de kalp krizi geçirdikleri, nefes alamadıkları, boğuldukları sanrısına kapılabilmekte ve terleme, göğüs ağrısı, taşikardi üzere belirtilerle hastanelere bilhassa de acil servislere başvurabilmektedirler. Zira durumlarının acil olduğunu, hatta ölmek üzere olduklarını düşünürler. Bu durumu bir sefer deneyim eden şahısta tıpkı durumu yine yaşama korkusu da belirtilere eklenebilir. Kaldı ki bu bireylerde anksiyete, panik atağın tekrar gelişebilmesi ihtimaline karşı ortaya çıkmaktadır. Atakların müddeti bireyden bireye değişmekle bir arada, epey uzun müddetli değildir. Toplumda panik bozukluğun görülme oranı %2-4 içindedır. Bayanlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülmektedir.
Anksiyete ile panik atak belirtileri birbirine benzese de farklı problemlerdir. Anksiyetede daima devam eden tedirginlik vardır ve bilinçaltında devamlı kendini hissettirir. Panik atakta birey kendini atağa uğramış ve tehlikede hisseder, bayılacağını sanır, kalbi süratli atar ve nefesi kesilir. Anksiyete gün ortasında genel manada hissedilen bir his iken panik atak isminden da muhakkak olduğu üzere ataklar biçiminde gerçekleşen bir bozukluktur.
Toplumsal Anksiyete bozukluğu
Toplumsal fobi olarak da bilinmekte olan toplumsal tasa bozukluğu; bireyin kişisel bağlantılarında, oburlarının kendisinin yaptıklarını yargılaması, alay etmesine karşı tasa, gerilim duyma haline denir. Kalabalık ortamlarda şahısların küçük düşürülme ya da aptal duruma düşme korkusu yaşamasıdır. Bu dehşet ısrarlı bir dehşettir. Toplumsal ortamlarda ortaya çıkan yüksek seviyedeki telaş, öbürleri tarafınca yargılanma ve rezil olma endişe halini söz eden anksiyete bozukluğu alt cinsidir. Bilhassa de performansa dayanan durumlarda ve toplumsal ortamlarda birey; rezil olacağını, utanç duyacağı halde davranacağını yahut olumsuz bir biçimde değerlendirilip aşağılanacağını düşünür. Bu rahatsızlığı olan bireyler, kalabalıkta yüksek sesle konuşmaya, yemek yemeye ve davetlere katılmaya çekinmektedirler. Toplumsal fobi ekseriyetle çocukluk ya da ergenlik devrinde başlayan, yaygın bir biçimde rastlanan bir bozukluktur. Ömür uzunluğu görülme oranı %2-13 aralığındadır. Öteki fobilerin bilakis toplumsal fobi, bayan ve erkeklerde eşit oranda görülür. Toplumsal fobik kişi, çoklukla kıymetlendirilebileceği durumlardan kaçınır ve kaçınamadığı durumlarda tasa belirtileri göstererek utangaç bir tavır stantlar. Dışarıda yemek yemek, topluluk karşısında konuşma yapmak ya da performans sergileme, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin varlığında rastgele bir iş yapmak bu şahıslar için çok dert vericidir. Toplumsal fobik şahıslar topluluk içine girmek zorunda kalınca yüz kızarması, el titremesi, bulantı, kalp çarpıntısı, terleme, kusma korkusu, gözlerde sulanma üzere bedensel belirtiler stantlar ve bu belirtilerin topluluk ortasında herkes tarafınca fark edileceğinden korkarlar. Bu durumda topluluk içine girmekten kaçınırlar.
Selektif mutizm
Başka isimleri seçici dilsizlik yahut seçici konuşmama olan selektif mutizm; Latince “mutus” sözünden gelen mutizm yani sessiz, suskunluk manasına gelir. Çoklukla çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu bozukluk epey farklı hallerde ortaya çıkabilmektedir. Temelde seçici ve total mutizm (toptan-hiç konuşmama) olarak ikiye ayrılır. Selektif mutizm çocuklarda görülürken, total mutizm ise ekseriyetle yetişkinlerde görülür. Çocukların meskenlerinde öbür aile bireyleri ile bağlantı kurabilmelerine karşın okul üzere toplumsal ortamlarda, toplum ortasında kendilerini söz edememesi halidir. Bu durum ötürüsıyla eğitim ve iş ömrünü olumsuz tarafta etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Jeneralize anksiyete bozukluğu
Öbür ismi kronik anksiyete bozukluğu olan jeneralize anksiyete bozukluğu (JAB), kişinin rutin aktivite ve etkinliklerde bile çok telaş halinin meydana gelmesidir. Örneğin çoğumuz vakit zaman mali durumumuz hakkında kaygılanabiliriz. Fakat JAB durumu olan bir birey aylarca şimdi her gün birkaç kez mali durumu hakkında kaygı duyar ve bunu da maalesef denetim edemez. Birey bu durumun üzerinde kaygılanmaması gerektiğini çok güzel bilir lakin bunun denetimini sağlamakta yetersiz kalır ve kaygılanmaya devam eder. Örneğin sevdiği şahısların sıhhati, hava ulaşımının tehlikeleri üzere diğer mevzular da olabilir. İçinde bulunulan duruma bakılırsa orantısız bir biçimde meydana gelen bu hisleri kişi denetim etmede zorlanabilir. Anksiyete bozukluklarının bu tipine bağlı öbür bozukluklar ve depresyon üzere psikiyatrik durumlar eşlik edebileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu çok ve gerçekçi olmayan korku giderek korkutucu olabilir ve günlük fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Fobiler
Kişinin muhakkak bir durum ya da objeye karşı çok dehşet, telaş ve korku duyması durumu fobi olarak sınıflandırılmaktadır. Fobiler makul birtakım objelere yahut durumlara yönelik olabilir. Yükseklik korkusu, örümcek fobisi, agorafobi, tuvalet korkusu, kan tutması ve hastalık fobisi (hipokondriya) telaş oluşturabilen fobilere örnek verilebilir. Fobilerde kişinin kelam konusu durum ya da obje ile kesinlikle müsabakası gerekmez. Bir durum ya da objenin fikri dahi fobiyi tetikleyebilir ve bireyde güçlü bir telaş ve hatta panik atak gelişmesine niçiniyet verebilir. Kişinin korkusu sıklıkla çoktur ve şahıslar bu durumlardan kaçınmak için çeşitli davranış kalıpları geliştirebilir. Fobisi olanlar sıklıkla endişelerinin çok olduğunun şuurundadır fakat mahzur olamamaktadır. Muhakkak fobiler yükseklik korkusu halinde kendini gösterebilir. Bu endişeye sahip olan bireyler uçağa binmek ya da yüksek katlı konutlarda oturmaktan dolayı kaygı duyabilir.
Agorafobi
İçinde bulunulan açık yer ya da kalabalık kaynaklı bir tasa durumunu söz eden agorafobi tasasına sahip şahıslar bu şekil ortamlarda telaşa ek olarak kapana kısılma, muhtaç olma ve utanma üzere negatif hisler hissedebilir. Agorafobik bireyler kalabalığın ortasında, acil bir durumun yaşanması halinde yahut anksiyetenin gerçeklemesi durumunda hareket kabiliyeti kısıtlı olduğu için ve süratlice yardım goremeyeceğini düşündüğünden dolayı dehşet, tasa duyabilirler. Bu rahatsızlığı olan şahıslar sinema salonları, tabiat aktiviteleri, toplu taşıma araçları üzere doktora uzak olan yerlerde bulunmak istemez.
Ayrılma anksiyetesi
Daha fazlaca çocuklarda gözlemlenen ayrılma anksiyetesi, çocuğun gelişmeninde çözülmezse yetişkinlikte de devam edebilir ve sevilen kişi ya da aile bireyleri tarafınca terk edilme korkusuna dönüşebilir. Çocuklukta yakın olunan bakıcı, aile büyükleri ya da ebeveynlerin görüş alanından çıkması bile çocuktaki ayrılma anksiyetesini tetikleyebilmektedir. hem de ayrılma anksiyetesi sahibi şahıslarda sevilen kişinin başına makus bir şey geleceği sanrısı da sıkça görülmektedir. Ayrılık telaşı olan bireyler, sevdiği bireylerin yanından ayrıldığında fazlaca kaygı duyar ve her an gözünün önünde olsun ister. Ayrılık anksiyetesi; bireyin bağlılık duyduğu figürden uzaklaşması halinde geliştirdiği kaygı ve endişe halini söz eder. Uzaklaşmak haricinde bağlılık figürünün ziyan goreceği fikri de kaygı kaynağı olabilir. Bu bahis ile ilgili kabus görme ve fikirlerden fizikî olarak etkilenme niçiniyle oluşabilecek çeşitli belirtiler ayrılık anksiyetesi semptomları içinde yer alır. Bu duruma çoklukla çocukluk çağında rastlanılmasına karşın birtakım bireylerde ayrılık anksiyetesinin erişkin ömürde da devam etme ihtimali mevcuttur.
Saplantı bozukluğu (obsesif kompulsif bozukluk-OKB)
OKB, başka bir deyişle obsesif kompulsif bozukluk (saplantı-zorlantı bozukluğu) tekrar eden takıntılı ve saplantılı davranışlardır. İstem dışı oluşan ve gelişen niyetler yüzünden şahıslar devamlı kaygı halindedir. Bu fikirleri bastırmak için bireyler devamlı ellerini yıkar, kapının kilidini ve ocağın kapalı olup olmadığını denetim eder. Toplumda bu durum “takıntı” olarak değerlendirilse de aslında ruhsal hastalıklardan bir adedidir. Obsesyon fikir, kompulsiyon ise davranış demektir. Her 100 şahıstan 2-3’ünde görülmektedir. OKB bireyleri takıntı olarak isimlendirilen bu ritüellerini gerçekleştirmezse, anksiyetelerinin daha fazla kötüleşebileceği sanrısına kapılırlar. Vakit alan bu saplantılar yüzünden bireyler yapması gerekenleri yapamaz ve daha fazlaca yorulur.
İlaçlara bağlı gelişen anksiyete
Birtakım ilaçların kullanması ya da hususlar tasa bozukluğunu tetikleyebilir. Ayrıyeten bağımlı olunan maddeyi bırakmaya çalışan bireylerde de anksiyete bulgularına rastlanılabilir. Bir tıbbi duruma bağlı anksiyete hali fiziksel bir sıhhat sıkıntısının şahısta çok tasa ve panik hissi yaratma durumudur.
Travma daha sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) (PTSD: Post Traumatic Stress Disorder)
Şahısların yaşadıkları travmatik bir olay daha sonrası kelam konusu olayın tesirlerini atlatamamaları kararında gelişen endişeler ve bedensel reaksiyonlardır. Fizikî ağrılar ve uykusuzluk, travma daha sonrası gerilim yüzünden ortaya çıkabilen durumlardandır. Bireyler bu dehşetli olayları yine gözünün önüne getirerek bir daha yaşamaktadır. Bir yakının kaybı, otomobil kazası, savaş ya da şiddet içeren olaylar daha sonrası bu bozukluğun gelişmesi daha muhtemeldir. Daha sıradan görünen boşanma, okul değiştirme ya da taşınma üzere olaylar da gerilime bağlı bozukluklara yol açabilir. Ayrıyeten akut gerilim bozukluğu ya da ahenk bozukluğu da bu kapsamda kıymetlendirilebilir ve şahıslarda kelam konusu olayın yenidenlanabileceğine dair ya da bir daha benzeri bir olayın yaşanmasına dair korkulara yol açabilir (Örn. taşınmaktan çekinme, bir daha evlenmekten çekinme vb. durumlar).
Unutmayın
Biroldukça tipi olan anksiyete bozukluğunun hangi çeşidini sahip olduğunun öğrenilmesi tedavi için hayli kıymetli bir adımdır. Bu bozuklukların hangisi olursa olsun tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Kesinlikle bir psikologdan takviye alarak atlatmaya çalışın.
Anksiyetenin biroldukca çeşidi mevcuttur. Kaynağı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Ekseriyetle karşılaşılan cinsleri aşağıdaki üzeredir.
Genelleştirilmiş telaş bozukluğu
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu, halihazırda rastgele bir tehdit-niçin olmadan; yani bireylerin makul bir niçini olmaksızın çok ve denetim edilemeyen kaygı ve gerginlik hissiyatlarının olması ile meydana gelen bir anksiyete bozukluğu tipidir. Olağan bir his olan tasanın, şahısların ömrünü sekteye uğratacak kadar ağır olması; şahısların aksiliklerden kaçmak ya da kaygılarını hafifçeletmek için gündelik hayatlarını, işlerini, akademik ya da toplumsal hayatlarını değiştirmeleri genel tasa bozukluğunda en sık görülen durumlardandır. Yorgunluk, baş ağrısı, bulantı, yutma kuvvetliğü, terleme, sıcak basması üzere fizikî belirtiler görülebilir. Genelleştirilmiş telaş bozukluğu; kişinin her bahiste huzursuz ve telaşlı hissetmesidir. Konuta hırsız girmesi, trafikte birinin kendisine ziyan vermesi, zelzele olması, kendisinin yahut sevdiklerinin hastalanması, borçları ödeyememek üzere denetim edilemeyecek durumlara endişelenmek, kişiyi huzursuz ve geceleri uyuyamaz hale getirebilmektedir. Hayat uzunluğu görülme sıklığı %5-6’dır. Öteki bir deyişle her 100 bireyden 5-6’sı hayatlarının rastgele bir vaktinde bu bozukluğu yaşayabilmektedir. Yaşla birlikte korku hassaslığı artmaktadır. Yaşlılıkta en sık görülen anksiyete bozukluğudur.
Panik bozukluk
Daha fazlaca panik atak ismiyle bilinmekte olan panik bozukluk, beklenmedik vakit içinderda ani bir biçimde ortaya çıkan ve dakikalar ortasında doruğa ulaşan güçlü bir panik hissiyatıyla ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluk çeşidinde besbelli olan hayati bir durum yahut rastgele bir tetikleyici yoktur. Ani ve ağır kaygı, birlikteinde panik atakları meydana getirebilmektedir. İçinde bulunulan duruma bakılırsa çok seviyede meydana gelen bu negatif hislerin tesiriyle, göğüs bölgesinde ağrı hissedilebilir, nefes darlığı gerçekleşebilir bedende ter boşalması yaşanabilir, kalp atışlarında hızlanma gözlemleyebilir. kimi vakit bu süreç boğulduğunuzu ya da kalp krizi geçirdiğinizi düşünmenize sebep olacak kadar ağır seyredebilir. esasen bireyler de kalp krizi geçirdikleri, nefes alamadıkları, boğuldukları sanrısına kapılabilmekte ve terleme, göğüs ağrısı, taşikardi üzere belirtilerle hastanelere bilhassa de acil servislere başvurabilmektedirler. Zira durumlarının acil olduğunu, hatta ölmek üzere olduklarını düşünürler. Bu durumu bir sefer deneyim eden şahısta tıpkı durumu yine yaşama korkusu da belirtilere eklenebilir. Kaldı ki bu bireylerde anksiyete, panik atağın tekrar gelişebilmesi ihtimaline karşı ortaya çıkmaktadır. Atakların müddeti bireyden bireye değişmekle bir arada, epey uzun müddetli değildir. Toplumda panik bozukluğun görülme oranı %2-4 içindedır. Bayanlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülmektedir.
Anksiyete ile panik atak belirtileri birbirine benzese de farklı problemlerdir. Anksiyetede daima devam eden tedirginlik vardır ve bilinçaltında devamlı kendini hissettirir. Panik atakta birey kendini atağa uğramış ve tehlikede hisseder, bayılacağını sanır, kalbi süratli atar ve nefesi kesilir. Anksiyete gün ortasında genel manada hissedilen bir his iken panik atak isminden da muhakkak olduğu üzere ataklar biçiminde gerçekleşen bir bozukluktur.
Toplumsal Anksiyete bozukluğu
Toplumsal fobi olarak da bilinmekte olan toplumsal tasa bozukluğu; bireyin kişisel bağlantılarında, oburlarının kendisinin yaptıklarını yargılaması, alay etmesine karşı tasa, gerilim duyma haline denir. Kalabalık ortamlarda şahısların küçük düşürülme ya da aptal duruma düşme korkusu yaşamasıdır. Bu dehşet ısrarlı bir dehşettir. Toplumsal ortamlarda ortaya çıkan yüksek seviyedeki telaş, öbürleri tarafınca yargılanma ve rezil olma endişe halini söz eden anksiyete bozukluğu alt cinsidir. Bilhassa de performansa dayanan durumlarda ve toplumsal ortamlarda birey; rezil olacağını, utanç duyacağı halde davranacağını yahut olumsuz bir biçimde değerlendirilip aşağılanacağını düşünür. Bu rahatsızlığı olan bireyler, kalabalıkta yüksek sesle konuşmaya, yemek yemeye ve davetlere katılmaya çekinmektedirler. Toplumsal fobi ekseriyetle çocukluk ya da ergenlik devrinde başlayan, yaygın bir biçimde rastlanan bir bozukluktur. Ömür uzunluğu görülme oranı %2-13 aralığındadır. Öteki fobilerin bilakis toplumsal fobi, bayan ve erkeklerde eşit oranda görülür. Toplumsal fobik kişi, çoklukla kıymetlendirilebileceği durumlardan kaçınır ve kaçınamadığı durumlarda tasa belirtileri göstererek utangaç bir tavır stantlar. Dışarıda yemek yemek, topluluk karşısında konuşma yapmak ya da performans sergileme, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin varlığında rastgele bir iş yapmak bu şahıslar için çok dert vericidir. Toplumsal fobik şahıslar topluluk içine girmek zorunda kalınca yüz kızarması, el titremesi, bulantı, kalp çarpıntısı, terleme, kusma korkusu, gözlerde sulanma üzere bedensel belirtiler stantlar ve bu belirtilerin topluluk ortasında herkes tarafınca fark edileceğinden korkarlar. Bu durumda topluluk içine girmekten kaçınırlar.
Selektif mutizm
Başka isimleri seçici dilsizlik yahut seçici konuşmama olan selektif mutizm; Latince “mutus” sözünden gelen mutizm yani sessiz, suskunluk manasına gelir. Çoklukla çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu bozukluk epey farklı hallerde ortaya çıkabilmektedir. Temelde seçici ve total mutizm (toptan-hiç konuşmama) olarak ikiye ayrılır. Selektif mutizm çocuklarda görülürken, total mutizm ise ekseriyetle yetişkinlerde görülür. Çocukların meskenlerinde öbür aile bireyleri ile bağlantı kurabilmelerine karşın okul üzere toplumsal ortamlarda, toplum ortasında kendilerini söz edememesi halidir. Bu durum ötürüsıyla eğitim ve iş ömrünü olumsuz tarafta etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Jeneralize anksiyete bozukluğu
Öbür ismi kronik anksiyete bozukluğu olan jeneralize anksiyete bozukluğu (JAB), kişinin rutin aktivite ve etkinliklerde bile çok telaş halinin meydana gelmesidir. Örneğin çoğumuz vakit zaman mali durumumuz hakkında kaygılanabiliriz. Fakat JAB durumu olan bir birey aylarca şimdi her gün birkaç kez mali durumu hakkında kaygı duyar ve bunu da maalesef denetim edemez. Birey bu durumun üzerinde kaygılanmaması gerektiğini çok güzel bilir lakin bunun denetimini sağlamakta yetersiz kalır ve kaygılanmaya devam eder. Örneğin sevdiği şahısların sıhhati, hava ulaşımının tehlikeleri üzere diğer mevzular da olabilir. İçinde bulunulan duruma bakılırsa orantısız bir biçimde meydana gelen bu hisleri kişi denetim etmede zorlanabilir. Anksiyete bozukluklarının bu tipine bağlı öbür bozukluklar ve depresyon üzere psikiyatrik durumlar eşlik edebileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu çok ve gerçekçi olmayan korku giderek korkutucu olabilir ve günlük fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Fobiler
Kişinin muhakkak bir durum ya da objeye karşı çok dehşet, telaş ve korku duyması durumu fobi olarak sınıflandırılmaktadır. Fobiler makul birtakım objelere yahut durumlara yönelik olabilir. Yükseklik korkusu, örümcek fobisi, agorafobi, tuvalet korkusu, kan tutması ve hastalık fobisi (hipokondriya) telaş oluşturabilen fobilere örnek verilebilir. Fobilerde kişinin kelam konusu durum ya da obje ile kesinlikle müsabakası gerekmez. Bir durum ya da objenin fikri dahi fobiyi tetikleyebilir ve bireyde güçlü bir telaş ve hatta panik atak gelişmesine niçiniyet verebilir. Kişinin korkusu sıklıkla çoktur ve şahıslar bu durumlardan kaçınmak için çeşitli davranış kalıpları geliştirebilir. Fobisi olanlar sıklıkla endişelerinin çok olduğunun şuurundadır fakat mahzur olamamaktadır. Muhakkak fobiler yükseklik korkusu halinde kendini gösterebilir. Bu endişeye sahip olan bireyler uçağa binmek ya da yüksek katlı konutlarda oturmaktan dolayı kaygı duyabilir.
Agorafobi
İçinde bulunulan açık yer ya da kalabalık kaynaklı bir tasa durumunu söz eden agorafobi tasasına sahip şahıslar bu şekil ortamlarda telaşa ek olarak kapana kısılma, muhtaç olma ve utanma üzere negatif hisler hissedebilir. Agorafobik bireyler kalabalığın ortasında, acil bir durumun yaşanması halinde yahut anksiyetenin gerçeklemesi durumunda hareket kabiliyeti kısıtlı olduğu için ve süratlice yardım goremeyeceğini düşündüğünden dolayı dehşet, tasa duyabilirler. Bu rahatsızlığı olan şahıslar sinema salonları, tabiat aktiviteleri, toplu taşıma araçları üzere doktora uzak olan yerlerde bulunmak istemez.
Ayrılma anksiyetesi
Daha fazlaca çocuklarda gözlemlenen ayrılma anksiyetesi, çocuğun gelişmeninde çözülmezse yetişkinlikte de devam edebilir ve sevilen kişi ya da aile bireyleri tarafınca terk edilme korkusuna dönüşebilir. Çocuklukta yakın olunan bakıcı, aile büyükleri ya da ebeveynlerin görüş alanından çıkması bile çocuktaki ayrılma anksiyetesini tetikleyebilmektedir. hem de ayrılma anksiyetesi sahibi şahıslarda sevilen kişinin başına makus bir şey geleceği sanrısı da sıkça görülmektedir. Ayrılık telaşı olan bireyler, sevdiği bireylerin yanından ayrıldığında fazlaca kaygı duyar ve her an gözünün önünde olsun ister. Ayrılık anksiyetesi; bireyin bağlılık duyduğu figürden uzaklaşması halinde geliştirdiği kaygı ve endişe halini söz eder. Uzaklaşmak haricinde bağlılık figürünün ziyan goreceği fikri de kaygı kaynağı olabilir. Bu bahis ile ilgili kabus görme ve fikirlerden fizikî olarak etkilenme niçiniyle oluşabilecek çeşitli belirtiler ayrılık anksiyetesi semptomları içinde yer alır. Bu duruma çoklukla çocukluk çağında rastlanılmasına karşın birtakım bireylerde ayrılık anksiyetesinin erişkin ömürde da devam etme ihtimali mevcuttur.
Saplantı bozukluğu (obsesif kompulsif bozukluk-OKB)
OKB, başka bir deyişle obsesif kompulsif bozukluk (saplantı-zorlantı bozukluğu) tekrar eden takıntılı ve saplantılı davranışlardır. İstem dışı oluşan ve gelişen niyetler yüzünden şahıslar devamlı kaygı halindedir. Bu fikirleri bastırmak için bireyler devamlı ellerini yıkar, kapının kilidini ve ocağın kapalı olup olmadığını denetim eder. Toplumda bu durum “takıntı” olarak değerlendirilse de aslında ruhsal hastalıklardan bir adedidir. Obsesyon fikir, kompulsiyon ise davranış demektir. Her 100 şahıstan 2-3’ünde görülmektedir. OKB bireyleri takıntı olarak isimlendirilen bu ritüellerini gerçekleştirmezse, anksiyetelerinin daha fazla kötüleşebileceği sanrısına kapılırlar. Vakit alan bu saplantılar yüzünden bireyler yapması gerekenleri yapamaz ve daha fazlaca yorulur.
İlaçlara bağlı gelişen anksiyete
Birtakım ilaçların kullanması ya da hususlar tasa bozukluğunu tetikleyebilir. Ayrıyeten bağımlı olunan maddeyi bırakmaya çalışan bireylerde de anksiyete bulgularına rastlanılabilir. Bir tıbbi duruma bağlı anksiyete hali fiziksel bir sıhhat sıkıntısının şahısta çok tasa ve panik hissi yaratma durumudur.
Travma daha sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) (PTSD: Post Traumatic Stress Disorder)
Şahısların yaşadıkları travmatik bir olay daha sonrası kelam konusu olayın tesirlerini atlatamamaları kararında gelişen endişeler ve bedensel reaksiyonlardır. Fizikî ağrılar ve uykusuzluk, travma daha sonrası gerilim yüzünden ortaya çıkabilen durumlardandır. Bireyler bu dehşetli olayları yine gözünün önüne getirerek bir daha yaşamaktadır. Bir yakının kaybı, otomobil kazası, savaş ya da şiddet içeren olaylar daha sonrası bu bozukluğun gelişmesi daha muhtemeldir. Daha sıradan görünen boşanma, okul değiştirme ya da taşınma üzere olaylar da gerilime bağlı bozukluklara yol açabilir. Ayrıyeten akut gerilim bozukluğu ya da ahenk bozukluğu da bu kapsamda kıymetlendirilebilir ve şahıslarda kelam konusu olayın yenidenlanabileceğine dair ya da bir daha benzeri bir olayın yaşanmasına dair korkulara yol açabilir (Örn. taşınmaktan çekinme, bir daha evlenmekten çekinme vb. durumlar).
Unutmayın
Biroldukça tipi olan anksiyete bozukluğunun hangi çeşidini sahip olduğunun öğrenilmesi tedavi için hayli kıymetli bir adımdır. Bu bozuklukların hangisi olursa olsun tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Kesinlikle bir psikologdan takviye alarak atlatmaya çalışın.