Boşanma, yasal, ekonomik, kültürel, toplumsal ve ruhsal niçinleri ve tesirleri olan karmaşık bir sosyolojik olgudur. Evlilik çatışmaları ile başlayan süreç, ayrılık, yasal boşanma ve bir daha bir yaşantının kurulması ile devam eder. Karmaşık bir aile durumu olan boşanma, tüm aile bireylerini tesirler. Aile birliğinin bölünmesi, bilhassa çocuklar için karmaşık olan yeni bir durumun başlangıcıdır.
Okul Çağı Devrindeki Çocukların Boşanmaya Verdiği Tepkiler
Boşanmanın negatif tesirlerinin yanı sıra müspet tesirleri de bulunmaktadır. Aile ortasında şahit oldukları olumsuz tavır ve davranışlar ruhsal travmalara sebep olabilir ve ilerleyen süreçte kişilik bozukluklarına yol açabilir. Ebeveynler ortası çatışma bittiğinde çocuk ebeveynleri ile daha düzgün münasebetlere başlayabilir. Aile ortamındaki çatışmanın bitmesi çocuğun uzun vadede düzgünlük halini olumlu tarafta tesirler. Sağlıklı bir aile ortamı için boşanmayı tercih etmek birtakım durumlarda daha yerinde bir karar olmaktadır.
Boşanmanın Çocukların Toplumsal Hünerleri Üzerine Etkileri
Sosyal maharet, toplumsal açıdan kabul edilebilir davranışlar olarak tanımlanabilir. Toplumsal hünerler çocukların toplumsal ortam içerisinde kabul görmelerini sağlayan, toplumsal alakaların olumlu istikamette ilerlemesine sebep olan his, fikir, tavır ve davranışlardır. Çocuklar bu hünerleri yardımıyla sağlıklı alakalar kurabilirler. özetlemek gerekirse toplumsal maharet; bireyler ortası bağlantılarda bilgiyi alma, çözümleme ve hakikat, kabul edilebilir davranışları sergilemektir.
Bireyler toplumsal maharetlerini okul öncesi periyottan itibaren kazanmaya başlarlar. Çocuklar içerisinde bulundukları toplumsal etraftan gelen uyarıcıların tesiri altında kalırlar ve bu uyarıcılar çocuğun gelişmenini olumlu ya da olumsuz olarak tesirler. Toplumsal maharetlerin gelişmeninde aile çocuk için model niteliği taşır. Çocuklar bu marifetleri anne-babalarıyla ya da bakım verenleriyle yaşadıkları ilgilerinden öğrenirler. sonrasındasında bu toplumsal etrafa kardeşler, akranlar ve öteki yetişkinler de katılır ve toplumsal hünerler bu etkileşim ile oluşmaya başlar. Çocuğun birinci senelerındaki toplumsal ve ahenk marifetlerinin gelişimi, yetişkinlikteki toplumsal ahenk ve hünerlerin temelini oluşturur. İnançlı bir aile ortamında sevgiyle yetişen çocuk toplumun normlarını, günlük ömürle ilgili bilgi ve marifetleri, yaşama ahenk sağlamayı öğrenir.
Anne-baba çocuk için duygusal takviye, bilgi, rehberlik ve denetleme alanlarında kıymetli birer kaynaktır. Kaynağı kaybeden boşanmış aileye sahip çocukların toplumsal hünerleri bu durumdan etkilenir. Eşler ortası çatışmanın yüksek olduğu ailelerde çocukların toplumsal ve bilişsel yeterliliklerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Boşanmış ebeveynlerin çocuklarının kızgınlık davranışlarını daha az denetim edebildikleri, değişikliklere ahenk sağlama marifetlerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Akran baskısı ile başa çıkmada daha başarısız oldukları, sözel açıklama ve dinleme maharetlerinin daha düşük olduğu görülmüştür. Bu çocuklar sonuçları kabul etme ve kabullenmede, hedef oluşturma ve sorumlulukları yerine getirmede daha başarısız olmaktadırlar.
Boşanmanın Çocuğa Söylenmesi
Boşanma sürecindeki bireyler, bu sonucu çocuklarına nasıl söyleyeceği konusunda telaş yaşarlar. Boşanma çocuğa, kesin sonucun verildiği ve süreçlerin başlatıldığı vakit söylenmelidir. Çocuğun yaşı dikkate alınmalı, gerekirse uzman yardımına başvurulmalıdır.
Ebeveynlerin, boşanmanın çocuklar üstündeki olumsuz tesirlerini azaltabilmek için uygulayabileceği kimi öneriler:
Okul Çağı Devrindeki Çocukların Boşanmaya Verdiği Tepkiler
Kayıp hisleri yaşama (ilgi kaybı, ebeveyn kaybı üzere.)
Korku, hüzün depresyon ve güvensizlik hisleri yaşama,
Reddedilme ve terk edilme hisleri yaşama,
Panik reaksiyonları ve uyku bozuklukları,
Gelecek korkusu,
Daha az oynama ve dış yer aktivitelerinden daha az keyif alma,
Okul muvaffakiyetinde düşme,
Akran ilgilerinde değişme,
Boşanma niçiniyle kendini suçlama.
Boşanmanın negatif tesirlerinin yanı sıra müspet tesirleri de bulunmaktadır. Aile ortasında şahit oldukları olumsuz tavır ve davranışlar ruhsal travmalara sebep olabilir ve ilerleyen süreçte kişilik bozukluklarına yol açabilir. Ebeveynler ortası çatışma bittiğinde çocuk ebeveynleri ile daha düzgün münasebetlere başlayabilir. Aile ortamındaki çatışmanın bitmesi çocuğun uzun vadede düzgünlük halini olumlu tarafta tesirler. Sağlıklı bir aile ortamı için boşanmayı tercih etmek birtakım durumlarda daha yerinde bir karar olmaktadır.
Boşanmanın Çocukların Toplumsal Hünerleri Üzerine Etkileri
Sosyal maharet, toplumsal açıdan kabul edilebilir davranışlar olarak tanımlanabilir. Toplumsal hünerler çocukların toplumsal ortam içerisinde kabul görmelerini sağlayan, toplumsal alakaların olumlu istikamette ilerlemesine sebep olan his, fikir, tavır ve davranışlardır. Çocuklar bu hünerleri yardımıyla sağlıklı alakalar kurabilirler. özetlemek gerekirse toplumsal maharet; bireyler ortası bağlantılarda bilgiyi alma, çözümleme ve hakikat, kabul edilebilir davranışları sergilemektir.
Bireyler toplumsal maharetlerini okul öncesi periyottan itibaren kazanmaya başlarlar. Çocuklar içerisinde bulundukları toplumsal etraftan gelen uyarıcıların tesiri altında kalırlar ve bu uyarıcılar çocuğun gelişmenini olumlu ya da olumsuz olarak tesirler. Toplumsal maharetlerin gelişmeninde aile çocuk için model niteliği taşır. Çocuklar bu marifetleri anne-babalarıyla ya da bakım verenleriyle yaşadıkları ilgilerinden öğrenirler. sonrasındasında bu toplumsal etrafa kardeşler, akranlar ve öteki yetişkinler de katılır ve toplumsal hünerler bu etkileşim ile oluşmaya başlar. Çocuğun birinci senelerındaki toplumsal ve ahenk marifetlerinin gelişimi, yetişkinlikteki toplumsal ahenk ve hünerlerin temelini oluşturur. İnançlı bir aile ortamında sevgiyle yetişen çocuk toplumun normlarını, günlük ömürle ilgili bilgi ve marifetleri, yaşama ahenk sağlamayı öğrenir.
Anne-baba çocuk için duygusal takviye, bilgi, rehberlik ve denetleme alanlarında kıymetli birer kaynaktır. Kaynağı kaybeden boşanmış aileye sahip çocukların toplumsal hünerleri bu durumdan etkilenir. Eşler ortası çatışmanın yüksek olduğu ailelerde çocukların toplumsal ve bilişsel yeterliliklerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Boşanmış ebeveynlerin çocuklarının kızgınlık davranışlarını daha az denetim edebildikleri, değişikliklere ahenk sağlama marifetlerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Akran baskısı ile başa çıkmada daha başarısız oldukları, sözel açıklama ve dinleme maharetlerinin daha düşük olduğu görülmüştür. Bu çocuklar sonuçları kabul etme ve kabullenmede, hedef oluşturma ve sorumlulukları yerine getirmede daha başarısız olmaktadırlar.
Boşanmanın Çocuğa Söylenmesi
Boşanma sürecindeki bireyler, bu sonucu çocuklarına nasıl söyleyeceği konusunda telaş yaşarlar. Boşanma çocuğa, kesin sonucun verildiği ve süreçlerin başlatıldığı vakit söylenmelidir. Çocuğun yaşı dikkate alınmalı, gerekirse uzman yardımına başvurulmalıdır.
Ebeveynlerin, boşanmanın çocuklar üstündeki olumsuz tesirlerini azaltabilmek için uygulayabileceği kimi öneriler:
Ebeveynler boşanma sonucunı ve boşanmanın sebebini çocuğa bir arada açıklamalılardır.
Boşanma çocuklar üzerinde kaygı ve terkedilme hissi yaratabilir. bu biçimde bir durumda çocukların tutarlılık ve sisteme muhtaçlıkları olmaktadır. Çocuk boşanmadan daha sonra hayatında yaşanacak değişiklikler konusunda bilgilendirilmelidir. Hangi ebeveyn konuttan ayrılacaksa öncesinden haber verilmelidir. Boşanmadan daha sonraki aile nizamı nasıl olacak, kim kiminle nerede yaşayacak, çocuk hangi okula devam edecek üzere bahisler açıkça konuşulmalıdır.
Ebeveynler boşanma sürecinde birbirlerine karşı suçlayıcı bir tutumda olmamalılardır. Çatışmalar çocuğa aktarılmamalı ve çocuğun taraf tutmasına müsaade verilmemelidir.
Boşanma süreci çocukların farklı hisleri tıpkı anda deneyimlemelerine sebep olur. Çocuklar, hislerini söz etme konusunda yüreklendirmeli ve onu dinlemeye hazır oldukları ebeveynler tarafınca sık sık lisana getirmelidirler.
Çocuktan bir yetişkin üzere davranması beklenmemelidir.
Ebeveynler her ne kadar ayrılıyor olsalar da çocukları hakkında ortak kararlar almalı ve bu kararları uygulamada dengeli olmalıdırlar.
Para ve ekonomik bahisler çocukla konuşulmamalıdır.
Çocuklar boşanmadan dolayı kendilerini suçlayabilirler ve aileleri tarafınca sevilmediklerini düşünebilirler. Boşanma sonucu çocuklara söylenirken, ebeveynlerinin kendisine duyduğu sevginin azalmadığı, ebeveyn olarak sorumluluk ve sevgilerinin devam ettiği söylenmelidir. Ebeveynler, çocuklarına boşanmanın onların hatası olmadığı sık sık söylenmelidir.
Çocuklar, ebeveynlerini model alarak ve taklit ederek toplumsal maharet kazanırlar. Ebeveynler çocuklarına model olmaya devam etmelidirler.
Bu süreçte çocukların akranlarıyla bağlantısı aksatılmamalı, çocuklar toplumsallaşmaya devam etmelidirler.