Erteleme

parakrali

Global Mod
Global Mod
Hepimiz vakit zaman sıkıcı bulduğumuz yahut yapmak istemediğimiz kimi sorumluluklarımızı erteleriz. Lakin çalışmaların gösterdiğine bakılırsa toplumun %20’si kronik erteleyici davranışlar sergilemekte. Erteleme davranışı kimi vakit spesifik nazaranvler için olabileceği üzere kimi insanlarda neredeyse tüm işlerin ertelenmesi olarak kendini gösterir. Bir yeri aramak, ödev yapmak, meskendeki musluğu tamir ettirmek, maillere karşılık vermek, koltukaltındaki şişlik için hekim randevusu almak…

Bu çeşit işleri yapmama isteğimiz çok boyutlara ulaştığında biriken ve yarım kalmış işlerin altında kalmaya ve süratle çöken bir ruh haline girmeye başlarız. Tamamlanmamış her bir vazife artık bundan evvelkine bağlanır ve karşımıza geçilmesi sıkıntı bir dağ üzere dikilir. Tüm bunların üstüne kendini kandırmakta çok başarılı olan bir cins olduğumuz için bu sorunu da gözümüzde küçültür “Nasıl olsa yaparım”, “Eğer epey kıymetli olsaydı illaki yapardım.” vb. cümlelerle olayın değerini azaltarak kendimizi rahatlatırız. olağan olarak bu hiç bir sorunu çözmediği üzere yangına adeta akaryakıtla yaklaşmaya misal.

Mükemmeliyetçilik ve erteleme sıklıkla el ele masraf. Erteleyen kişi ekseriyetle yarım yamalak yahut ülkü olmayan bir iş yapmaktansa sorumluluğun tamamını bir kenara bırakıp potansiyel yargılamalardan kaçmaktadır. Şayet ortada eleştirilecek bir sonuç şayet olmazsa kim beni becerisizlikle suçlayabilir ki? İstersem her şeyi en harika biçimde yapabilirim fakat işte canım bir türlü istemiyor. Hatta birtakım erteleyiciler ekseriyetle sorumluluklarını son ana bırakırlar. Baskı altında daha düzgün performans gösterdiklerini argüman ederek de bu davranışı rasyonelleştirirler. Lakin çalışmalardan ve meslek hayatımdaki örneklerden de gördüğüm üzere bu taktik de sıklıkla işlememektedir. Zira tabiatı gereği vakit ve efor isteyen bir hayli sorumluluk bulunmakta. Tüm bunları son anda halledebileceğini argüman edip ertelemek ve olumlu birkaç örneği göz önünde bulundurarak öbür olumsuz örnekleri yok saymak önünde sonunda aksilikle sonuçlanacaktır. Örneğin üniversitenin birinci yılında vize ve finallere son 2 gün kala çalışan bir öğrenci olduğunuzu hayal edin. Tahminen birinci vizelerinizde bahislerin azlığı ve birçok dersin hala giriş düzeyinde olması sebebiyle imtihana son 2 gün kala çalışıp ortalama yahut üzeri bir not aldınız. Şayet burada tüm meziyeti kendinizde bulur, bir deha olduğunuzu düşünürseniz ve imtihanların kolay olabileceği bilgisini es geçerseniz bir daha sonraki imtihana erkenden çalışma ihtimaliniz yok denecek kadar azalacaktır. çabucak sonrasında finallere 2 gün kala çalışmaya başladığınızda birikmiş mevzular karşısında kaygıya ve derde kapılabilirsiniz. Bu durumda ya yanılgınızı kabul edip davranışlarınızı değiştireceksiniz ya da sıkıntı sorduğu için hocaya, bulanıp size ders çalıştırmadığı için midenize yahut imtihan sırasında kalemini sıraya vurup dikkatinizi dağıttığı için sınıf dostunuza kızacaksınız.

Erteleme bir seçimden hayli bir alışkanlık ve tavırdır. “Bunları yaparken hiç eğlenmeyeceğim, vakti gelince nasıl olsa yaparım.” diyerek ertelediğimiz her bir davranış yinelama sebebiyle vakit içinde bir alışkanlık haline gelecektir. Düzgün haber, alışkanlıklar öğrenilen davranış bütünleridir. Yani farklı bir davranış örüntüsü öğrenme bahtımız her vakit vardır. Lakin bu değişim sırf gerekli vakit ve eforu adayarak gerçekleştirilebilir.

Erteleme davranışının temelinde düşük özgüven, tasa, plansızlık, sıkıcı işleri yapmak için motive olamama, ruminasyon (bir kanıyı zihinde daima tekrar etme), olumsuz fikir yahut imajlara takılıp kalma yatmaktadır. Çoğunlukla yapması gereken davranışı yapmamayı yeğleyen kişi alternatif davranışlarla kendini âlâ hissedecektir. Örneğin proje hakkında yapması gereken revizyon yerine odasını temizleyerek, etrafın tozunu alarak yahut dolabını düzenleyerek en azından boşa vakit harcamadığına inanacaktır. Lakin bu kısa vadeli güzel hissetme hali uzun sürmeyecektir. Nihayetinde erteledikleri sorumluluk hala onları beklemektedir ve olumsuz sonuçlar kapıdadır. Hatta alternatif davranışı yapmadan da kendinizi kısa periyodik âlâ hissedebilirsiniz. Örneğin sıhhatiniz için yürüyüş yapmalısınız fakat bugün yapmadınız. Hala vaktiniz var. Lakin canınız hiç mi hiç istemiyor. her neyse yarın yürürüm dediniz ve apansızın düzgün hissetmeye başladınız. Her insan üzere vakit zaman erteleme yapmalısınız zira robot değilsiniz. Şayet yarın nitekim yürürseniz ne hoş. Pekala yarın da ertelerseniz? daha sonraki gün de? bu biçimde devam ederek “Yazın mutlaka spor salonuna yazılacağım!” diyerek tahminen de önümüzdeki 3 ayın yürüyüşünü erteleyebilir ve kendinizi âlâ hissedebilirsiniz. Lakin yürüyüşün ana emeli (sağlıklı olmak) hala orada sizi beklemekte.

Çalışmalara baktığımızda kronik erteleme yapan şahıslar öbür insanlardan farklı olarak şahsi hazlarına ve kendilerinin değer verdikleri bakılırsavlere karşı daha heveslidirler. hem de kuvvetli bir iş etiğine daha öz değer verirler.

Erteleme anlık olarak rahatlama sağlasa da okulda başarısızlık, işyerinde daha düşük üretkenlik, genel iyi-oluşta düşüş, uykusuzluk (insomnia), bağışıklıkta düşüş ve mide-bağırsak rahatsızlığına sebep olabilmektedir. Emsal biçimde gerekli sıhhat denetimlerinin daima ertelenmesi sebebiyle bakılırsace kolay tedavi edilebilecek hastalıklar fazlaca makus sonuçlar doğuracak kadar ilerleyebilmektedir. hem de kronik erteleme kişilerarası ve romantik bağlantılara de ziyan vermektedir. Erteleme kimi vakit depresyonun bir semptomu olarak da ortaya çıkabilir. Depresyon tanısı almış şahıslar özgüven kaybı, plan yapmada zorlanma ve “ne manası var ki?” biçiminde düşünme tarzları yüzünden olayları erteleyebilmektedirler.

Erteleme davranışından kurtulmak için kıymetli bir formül Bilişsel Davranışçı Terapidir. Bu terapide kullanılan, olumsuz niyet kalıplarının sorgulanması ve fonksiyonel hale getirilmesi ve davranış aktivasyonu (harekete geçirme) biçimleri kronik erteleme davranışına sahip bireylerde olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Fakat burada değerli olan nokta, bunun vakit ve efor istediğidir. Bu çeşit davranışlar uzun müddette öğrenilir ve alışkanlık haline gelir. Onlardan bir anda kurtulacağımızı düşünmek yanılgılı ve yanlış bir okuma olur. Öğrenilen her alışkanlık değiştirilebilir, kâfi ki istekli olarak hakikat bir terapistten yardım alın.
 
Üst