Size insanlara hayatış olabilecekleri bir hususta yanlış bilgi aktardığınız vakit onların anılarını çarpıtabilir, bozabilir ya da değiştirebilirsiniz desem bana ne söylerdiniz?
Gerçek hayatta yanlış bilgilendirme her yerde karşımıza çıkmakta. kimi vakit beşerler oburlarının anılarını kendi anıları üzere hatırlıyor, kimi vakit beynimizin kaydetmediği noktaları beyin kendi kendine tamamlıyor. Geçmişe dair anılarını hatırlayan bireylerin sırf %3’ü bunları hakikaten hayatıştır. Siz de dâhil…
Hafızanın tek emelinin, geçmişi korumak olduğunu hissediyoruz. Öyleyse anılar niye bu kadar güvenilmez? Hatırlama aksiyonu, tam olarak nasıl gerçekleşiyor?
Hepimizin sahip olduğu hafıza, keşfedilmemiş ve faydalanılmayan potansiyele sahip bir altın madeni. Hafızamız, dünyayla etkileşimimize aracı oluyor. Hafıza, insanın en temel aktivitelerinden biri ve sırf hafızamız bizi yanılttığında onu düşünmeye başlıyoruz.
10 dakika içerisinde 500 sayıyı ezberlemenizi istesem bunu yapabilir miydiniz? Yanjaa Wintesoul bunu yapabiliyor. Pekala bunu nasıl yapıyor?
Her şey beyinlerimizin anıları kayda alma biçimiyle alakalı. Hafıza hakkında bildiğimiz bir hayli şeyi tek bir beyin yardımıyla öğrendik. Henry Molaison isminde bir adamın beyni. Henry 27 yaşındayken epilepsi tedavisi için bir beyin ameliyatı geçirdi. Henry’nin beyninden küçük bir kesim çıkarıldı. Ameliyat notlarında, yapılan sürecin, davranış ya da ruhsal değişikliklere yol açmadığı açıklandı. Yakın geçmişle ilgili yaşadığı önemli hafıza kaybı haricinde. Durum o kadar ciddiydi ki, Henry kendi konutunda kayboluyor ve tabiplerini tanımıyordu. Ancak Henry’nin şuurlu düşünmesini gerektirmeyecek farklı tıpta hafızası ve alışkanlıkları vardı, bisiklete binmek üzere. Yani ‘örtülü bellek.’ hem de şuurlu, yani ‘açık bellek’ de saklanmıştı. 90’ların başında tedavi bakılırsan Henry ile yapılan bir kayıtta Henry’nin tabipleriyle tarihi olayları konuştuğu görülmektedir. Bu, anlamsal belleğe bir örnektir. Olgular, tarihler, sayılar, sözler yani hafıza atletlerinin ezberlediği şeyler. Asıl hasar, Henry’nin eylemsel belleğindeydi. Yani, şahsi tecrübeleri saklayan bellekte. Hekim, ‘Dün ne yaptığını biliyor musun?’ diye sorduğunda Henry bilmediğini söylüyordu. Bu sabah dahi ne yaptığını hatırlamıyordu.
Beyninin küçük bir kısmını kaybettiği için, Henry, yeni anılar oluşturmakta zorlanıyordu. Ancak bu, anıların tek bir yerde toplandığını göstermez. Bir tecrübe yaşadığınızda, mesela bir konser verdiğinizde, duyusal bilgi, beyninizin bir hayli farklı noktasında işlenir. Gitarın sesi, işitme korteksinde; parmaklarınızın altında gitarın tellerini hissetmeniz, postta; seyircilerin içindeki dostunuzın yüzü, fusiform girusta; sahnede olmanın heyecanı ise amigdalada işlenir. Beyinde tüm bu ögeleri bir ortada tutan ve Henry’nin ameliyatı sırasında ziyan bakılırsan modüle medial temporal lob denir ve bu lob hipokampus isminde epey değerli bir yapı barındırır. ondan sonrasında o anı bir daha hatırladığınızda, medial temporal lob, bu ögelerin tekrar bir ortaya gelmesini sağlar. Hayat öykünüz, bu türlü tekrar yaşayabildiğiniz anlardır.
Hepimiz yakın geçmişe dair daha fazla anıya sahibiz. Geçmişe gitgide hatırladığımız anların sayısı azalmakta ve 3 yaşından evvel hiç hatırlanmamaktadır. Ergenlik devrinde insanların hatırladıklarında bir artış olduğu yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Lise yılları sırasında, ömrümüzün o devrinde birfazlaca değerli olay yaşanıyor. Hayat öykümüzü düşünürsek, bu değerli anlar, bizi olduğumuz şahsa dönüştüren ve hayatımızın gidişatını belirleyen anlar olarak ön plana çıkmaktadır.
Kimi beşerler, başkalarından daha epeyce anıya sahiptir ve daha sağlıklı ve etkin bir hayatla hafızanızı geliştirebilmeniz mümkündür. Bir şeyleri daha düzgün hatırlamamızı sağlayan bir grup özellikler var. Öncelikle hisler. Şayet birine bir dizi yüz gösterirseniz, en duygusal olanları en âlâ hatırlayacaktır. Duygusal bir tecrübe yaşadığınızda, amigdalamız, yani beyinde hipokampusun çabucak yanında yer alan duygusal merkez, aslında hipokampusun hareketlenmesini sağlar ve daha ayrıntılı ve kuvvetli hafıza oluşturmamıza niye olur. İkinci olarak hafıza, bulunduğunuz yer ile de irtibatlıdır. Beşerler hatırladıkları anılarında bulundukları yerle ilgili daha tutarlıdır. Hatırladığınız olaylarda bulunduğunuz yerin, hafızanızda baskın bir rolü olduğu düşünülmektedir. Hipokampusa bakıldığında bilhassa vakte ve yere reaksiyon veren hücreler bulunmaktadır. Taksi sürücüleri ile yapılan bir çalışmada yeni yollar ezberleyen sürücülerin hipokampusunun büyüme gösterdiği bulunmuştur. Son olarak, anılar kıssayla güçlendirilebilir. Beyinlerimiz, öykü olarak anlatıldığında bilgiye hayli daha fazla dikkat ediyor. Yapılan bir çalışmada, 24 bireyden onar sözlük 12 liste ezberlemeleri istenmiştir. Liste liste ezberleyen iştirakçiler ortalama olarak sözlerin sadece %13’ünü hatırladılar. İştirakçilerin öteki yarısı, sözleri kendi uydurdukları öykülerle ezberlediler ve sözlerin %93’ünü hatırladılar. Hatırlamak istediğimiz şeyleri, esasen zihnimizde olan yapılarla ne kadar ilişkilendirirsek, hatırlamamız da o kadar kolay olacaktır.
Bir anıyı geri getirmek isterseniz, anıya erişmenin birden çok tekniği vardır. Öykü, pozisyon ve hisler, birtakım en kuvvetli anılarımızın temelinde yatmaktadır. Ve bu özellikler, 500 ilgisiz sayısı ezberlemeniz için size yardım edebilir. Sadece bir düzine insan, Pi sayısının 20 binden çok basamağını biliyor lakin bir hayli insan Pinokyo’yu okumuş ve repliklerini ezberlemiştir.
Gerçek hayatta yanlış bilgilendirme her yerde karşımıza çıkmakta. kimi vakit beşerler oburlarının anılarını kendi anıları üzere hatırlıyor, kimi vakit beynimizin kaydetmediği noktaları beyin kendi kendine tamamlıyor. Geçmişe dair anılarını hatırlayan bireylerin sırf %3’ü bunları hakikaten hayatıştır. Siz de dâhil…
Hafızanın tek emelinin, geçmişi korumak olduğunu hissediyoruz. Öyleyse anılar niye bu kadar güvenilmez? Hatırlama aksiyonu, tam olarak nasıl gerçekleşiyor?
Hepimizin sahip olduğu hafıza, keşfedilmemiş ve faydalanılmayan potansiyele sahip bir altın madeni. Hafızamız, dünyayla etkileşimimize aracı oluyor. Hafıza, insanın en temel aktivitelerinden biri ve sırf hafızamız bizi yanılttığında onu düşünmeye başlıyoruz.
10 dakika içerisinde 500 sayıyı ezberlemenizi istesem bunu yapabilir miydiniz? Yanjaa Wintesoul bunu yapabiliyor. Pekala bunu nasıl yapıyor?
Her şey beyinlerimizin anıları kayda alma biçimiyle alakalı. Hafıza hakkında bildiğimiz bir hayli şeyi tek bir beyin yardımıyla öğrendik. Henry Molaison isminde bir adamın beyni. Henry 27 yaşındayken epilepsi tedavisi için bir beyin ameliyatı geçirdi. Henry’nin beyninden küçük bir kesim çıkarıldı. Ameliyat notlarında, yapılan sürecin, davranış ya da ruhsal değişikliklere yol açmadığı açıklandı. Yakın geçmişle ilgili yaşadığı önemli hafıza kaybı haricinde. Durum o kadar ciddiydi ki, Henry kendi konutunda kayboluyor ve tabiplerini tanımıyordu. Ancak Henry’nin şuurlu düşünmesini gerektirmeyecek farklı tıpta hafızası ve alışkanlıkları vardı, bisiklete binmek üzere. Yani ‘örtülü bellek.’ hem de şuurlu, yani ‘açık bellek’ de saklanmıştı. 90’ların başında tedavi bakılırsan Henry ile yapılan bir kayıtta Henry’nin tabipleriyle tarihi olayları konuştuğu görülmektedir. Bu, anlamsal belleğe bir örnektir. Olgular, tarihler, sayılar, sözler yani hafıza atletlerinin ezberlediği şeyler. Asıl hasar, Henry’nin eylemsel belleğindeydi. Yani, şahsi tecrübeleri saklayan bellekte. Hekim, ‘Dün ne yaptığını biliyor musun?’ diye sorduğunda Henry bilmediğini söylüyordu. Bu sabah dahi ne yaptığını hatırlamıyordu.
Beyninin küçük bir kısmını kaybettiği için, Henry, yeni anılar oluşturmakta zorlanıyordu. Ancak bu, anıların tek bir yerde toplandığını göstermez. Bir tecrübe yaşadığınızda, mesela bir konser verdiğinizde, duyusal bilgi, beyninizin bir hayli farklı noktasında işlenir. Gitarın sesi, işitme korteksinde; parmaklarınızın altında gitarın tellerini hissetmeniz, postta; seyircilerin içindeki dostunuzın yüzü, fusiform girusta; sahnede olmanın heyecanı ise amigdalada işlenir. Beyinde tüm bu ögeleri bir ortada tutan ve Henry’nin ameliyatı sırasında ziyan bakılırsan modüle medial temporal lob denir ve bu lob hipokampus isminde epey değerli bir yapı barındırır. ondan sonrasında o anı bir daha hatırladığınızda, medial temporal lob, bu ögelerin tekrar bir ortaya gelmesini sağlar. Hayat öykünüz, bu türlü tekrar yaşayabildiğiniz anlardır.
Hepimiz yakın geçmişe dair daha fazla anıya sahibiz. Geçmişe gitgide hatırladığımız anların sayısı azalmakta ve 3 yaşından evvel hiç hatırlanmamaktadır. Ergenlik devrinde insanların hatırladıklarında bir artış olduğu yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Lise yılları sırasında, ömrümüzün o devrinde birfazlaca değerli olay yaşanıyor. Hayat öykümüzü düşünürsek, bu değerli anlar, bizi olduğumuz şahsa dönüştüren ve hayatımızın gidişatını belirleyen anlar olarak ön plana çıkmaktadır.
Kimi beşerler, başkalarından daha epeyce anıya sahiptir ve daha sağlıklı ve etkin bir hayatla hafızanızı geliştirebilmeniz mümkündür. Bir şeyleri daha düzgün hatırlamamızı sağlayan bir grup özellikler var. Öncelikle hisler. Şayet birine bir dizi yüz gösterirseniz, en duygusal olanları en âlâ hatırlayacaktır. Duygusal bir tecrübe yaşadığınızda, amigdalamız, yani beyinde hipokampusun çabucak yanında yer alan duygusal merkez, aslında hipokampusun hareketlenmesini sağlar ve daha ayrıntılı ve kuvvetli hafıza oluşturmamıza niye olur. İkinci olarak hafıza, bulunduğunuz yer ile de irtibatlıdır. Beşerler hatırladıkları anılarında bulundukları yerle ilgili daha tutarlıdır. Hatırladığınız olaylarda bulunduğunuz yerin, hafızanızda baskın bir rolü olduğu düşünülmektedir. Hipokampusa bakıldığında bilhassa vakte ve yere reaksiyon veren hücreler bulunmaktadır. Taksi sürücüleri ile yapılan bir çalışmada yeni yollar ezberleyen sürücülerin hipokampusunun büyüme gösterdiği bulunmuştur. Son olarak, anılar kıssayla güçlendirilebilir. Beyinlerimiz, öykü olarak anlatıldığında bilgiye hayli daha fazla dikkat ediyor. Yapılan bir çalışmada, 24 bireyden onar sözlük 12 liste ezberlemeleri istenmiştir. Liste liste ezberleyen iştirakçiler ortalama olarak sözlerin sadece %13’ünü hatırladılar. İştirakçilerin öteki yarısı, sözleri kendi uydurdukları öykülerle ezberlediler ve sözlerin %93’ünü hatırladılar. Hatırlamak istediğimiz şeyleri, esasen zihnimizde olan yapılarla ne kadar ilişkilendirirsek, hatırlamamız da o kadar kolay olacaktır.
Bir anıyı geri getirmek isterseniz, anıya erişmenin birden çok tekniği vardır. Öykü, pozisyon ve hisler, birtakım en kuvvetli anılarımızın temelinde yatmaktadır. Ve bu özellikler, 500 ilgisiz sayısı ezberlemeniz için size yardım edebilir. Sadece bir düzine insan, Pi sayısının 20 binden çok basamağını biliyor lakin bir hayli insan Pinokyo’yu okumuş ve repliklerini ezberlemiştir.