İntihar teşebbüsünde bulunmuş lakin sonuçlanmamış bireylerin tedavisi için yalnızca intihar hadiselerinin olduğu rehabilitasyon merkezlerine muhtaçlık vardır. Hem hastaya, hem ailesine ruhsal dayanak verilmelidir. Okullarda öğrencilere ve velilere bilgilendirici seminerler verilmesinin de faydalı olacağı kanaatindeyim.
KİŞİNİN bilerek ve isteyerek kendi eli ile gerçekleştirmiş olduğu bir harekettir intihar. Literatürün geneline bakıldığında, intihar için şu tarif karşımıza çıkmaktadır: “İntihar, ölme niyeti ve emeliyle, kararınun mevte yol açacağına inanılan bir usulle, hayata son vermeye karar verilmesi ve bu sonucun uygulamaya geçirilmesidir.” (Ağılkaya, 2010)
Mükemmel hayat yoktur. Eksiksiz insan yoktur. İnsanoğlu bunu bildiği hâlde neden tatlı canına kıymak ister? İntihar aslında bir kaçıştır; kendinden ve sırtındaki yüklerden kurtulma isteğidir. İntihar bir yardım çığlığıdır, imdattır. Aslında kişi bunun sinyallerini etrafındaki insanlara verir. Görmek için göz, duymak için kulak lâzım. Etraf sağır ve kör ise, duyan ve goren olmuyor.
İntihar davranışı/terimi, fikir ile başlayıp mevtle sonuçlanan bir davranış yelpazesi ve sürecini anlatıyor.
Tamamlanmış intihar, vefatla sonuçlanmış olaydır. İntihar teşebbüsü, kişinin kendisini öldürmek için yaptığı teşebbüstür. İntihar niyeti ise, kişinin kendisini öldürmeyi düşünmesi ve bu istikamette plânlar yapması olarak tanımlanır. İntihar global manada önemli bir halk sıhhati sorunudur. Her yıl bir milyona yakın insan intihar etmektedir (DSÖ).
bir daha Dünya Sıhhat Örgütü’nün istatistiklerine nazaran, 100 bin nüfus başına intihar edenlerin sayısı dünyada ortalama 10,5 kişidir. Yüksek gelirli ülkelerde bu sayı 11,5’e yükseliyor. Bu oran Türkiye de ise 100 bin kişi başına ortalama 7,2 olarak bildirilmiştir. Bunlar kamuoyu ile paylaşılan sayılar ancak gerçekte bu sayının bize söylenenden epey daha fazla olduğu kestirim edilmektedir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun en son yayımladığı 2018 yılı bilgilerine baktığımız vakit, 2018’de toplamda 3 bin 118 kişi intihar ederek ömrüne son vermiş görünüyor. Bunun yüzde 75,6’sını erkekler, yüzde 24,4’ünü ise bayanlar oluşturmuş. Bu sayının her yıl arttığı bilinmektedir. Plandemi ile birlikte bu sayıda daha fazla artış olduğu bilinse de TÜİK son sayıları açıklamadı.
Erkek intihar oranlarının bayanlara kıyasla daha fazla olduğu biliniyor. Bilhassa refah düzeyi yüksek ülkelerde intihar eden adamların sayısı bayanların üç katını buluyor. DSÖ’ye nazaran dünya çapında intiharların yüzde 79’u düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşse de en yüksek intihar oranına refah düzeyi yüksek ülkelerde rastlanıyor.
Peki, kişiyi intihara iten sebepler nelerdir? Bunun çeşitli niçinleri vardır. İntihara teşebbüs eden kişi birilerine duyduğu öfkeyle intikam almak, ders vermek, cezalandırmak maksadıyla intihara başvurmakta ya da yaşanan ağır çaresizlik hissi, buna eşlik eden yalnızlık sebebi ile bu hareketi gerçekleştirmektedir. Kişi kendisini çıkmaz bir sokakta hissettiği için farklı alternatif tahliller üretemeyebilir. Diğer bir seçenek yokmuş, tek yol buymuş üzere düşündüğü için intiharı seçebilir.
Birinci tip intiharda kişi, etrafındakileri korkutmak için, onlardan ilgi ve yardım sağlamak hedefiyle yahut sevgi elde etme uğraşıyla, bir nevi ileti vermek için intiharı seçmektedir. Bu intiharlar bir çeşit yardım arama yolu olarak da görülmektedir.
İkinci tip intiharlarda ise bireyin gayesi hakikaten de kendini öldürmektir. Bu emelle intihar, en epeyce psikiyatrik bozuklukları olan bireylerde görülmektedir. Gerçek intiharlarda en yüksek risk kümesini depresyon hastaları oluşturmaktadır. (Apaydın ve Ark, 2016)
İntihar eden bireylerde yüksek oranlarda depresif semptomlar görülmesi ve yapılan çalışmalarda mevtle sonuçlanan intiharların yüzde 70’inin depresyonlu hastalara ilişkin olduğu bilinmektedir. (Adlî Tıp Mecmuası, 2004)
Kişinin intihar sonucu almasında işsizlik, geçim ezası, kronik hastalıklar üzere güçlü hayat şartları kadar “yalnızlık” üzere ruhsal niçinlerin tesiri büyüktür. İntihar teşebbüsünde bulunan biroldukça kişinin hedefinin mevt değil, irtibat kurmak, yardım istemek ve ortasında bulunduğu ve hoşnut olmadığı durumu değiştirmek olduğu bilinmektir. İntiharı inceleyen birtakım araştırmacılar intiharın niçinini çevresel faktörlerde görürken, kimi araştırmacılarsa ruhsal veya ailevî problemlerle ilişkilendirmişlerdir.
kuvvetli aile bağları, toplumsal problemlerin oluşmasını büyük ölçüde önlemektedir. Aile paylaşımdır, aile inançtır, aile sevgidir. Bunlar olmayınca yahut zayıf olunca, kişi tek başına ne yapacağımı şaşırmış bir biçimde ortada kalıyor. Memnunluğunu paylaşacağı kimsesi yok ise, üzüldüğünde kaygısını anlatıp bir iki teselli cümlesi bulacağı ailesi yahut arkadaşı yok ise, bunların eksikliği kişiyi ya husus alışkanlığına gdolayıyor ya da dönülmez bir yola saptırıyor.
Aile bağları zayıflamış bir toplum, temelden sarsılmış bir binaya benzeri. Birkaç sarsıntıdan daha sonra yıkılması kaçınılmaz olur. Aile içerisinde çözülemeyen sorunlar, temelde olması gereken sevgi, şefkat, itimat, aidiyet hissinden mahrum yetişen bireyler, içlerindeki boşluğu kapatmak için, gereksinimleri olan sevgiyi farklı yollardan aramaya başlıyorlar. Aileye olan bağlılık azaldıkça öteki bağımlılıklar ortaya çıkıyor ve bu bağımlılıkların ileri boyutu intihar oluyor. Aile ve sevgi, iki kıymetli öge; bunları kaybeden insan, kendini ve geleceğini kaybetmiş oluyor.
Çocuğu paraya boğarak, her istediğini yerine getirerek yeterli anne-baba olunmuyor. Çocuğun istek ve gereksinimlerini birbirinden ayırmak gerekir. Sevgi harici her isteği karşılanmış bir ergene, temel gereksinimi olan sevgi, itimat ve aidiyet duygusu verilmemişse aile içerisinde sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. Sıkıntılı çocuk yoktur, problemli ebeveyn vardır.
İntihar hakkında gerçek bilinen yanlışlar nelerdir?
“Kişiye intihar niyeti olup olmadığını sormak, onun aklına intihar fikrini sokar ve intihar etmesine yol açar” üzere bir yanlış fikir mevcuttur. İntihar davranışı bir yardım davetidir. Bunu bilip kabul etmek gerekir. İntihar niyetleri hakkında soru sormak, kişinin yardım istemesine ve bu hislerini konuşarak duygusal yükünü boşaltmasına yardımcı olur. İntihar fikirlerini konuşma fırsatı bulan kişi, intiharın kısır döngüsünden kurtulmuş ve rahatlamış olur. İntihardan bahseden kişi bunu yapmaz, o lakin dikkat çekmeye çalışıyordur.
Doğrusu, kendi ömrüne son veren şahısların yaklaşık yüzde 80’i daha evvel etrafındaki bireylere intihar niyetlerinden bahsetmişlerdir. Bir kişi intihar hakkında konuştuğunda kesinlikle ciddiye alınmalıdır. Bir kişi kendini öldürmeyi hakikaten istiyorsa, onu kimse engelleyemez.
Doğrusu, intihar eden beşerler sıklıkla ölmeyi değil, sahip oldukları hayatı yaşamak istememektedirler. Maksat, yaşadıkları derin acıya son vermektir.
İntiharların ortak özellikleri şunlardır: Dayanılmaz ruh acısı her intiharın ortak uyaranıdır. İntihardaki ortak emel, tahlil arayışıdır. İntihardaki ortak maksat, şuurun sonlandırılmasıdır. Bireydeki doyurulmamış ruhsal gereksinimler, intihardaki ortak histir. İntihara karşı ortak içsel tavır, ambivalanstır. Daralma, intihardaki ortak bilişsel durumdur. Kaçma, intiharlardaki ortak yansıdır. Kendini öldürme niyetinin ötekine iletimi, intihardaki ortak bireyler ortası yansıdır.
Yaşanan sorunlar karşısında insanoğlunun kendisini vakit zaman çaresiz hissettiği anlar olmuştur. bu biçimde vakit içinderda yardım alacak, meselelerini paylaşacak birilerinin olmaması, insanları dönülmez bir yola sürükleyebiliyor. İntiharla Gayrette Danışmanlık Ağına Tutun (İMDAT) Projesi bu biçimde bir gereksinimi fark edip Türkiye’nin 81 ili, Almanya, Azerbaycan ve Kıbrıs’tan istekli psikolog ve ruhsal danışmanlar ile intihar kanısı olan bireylere dayanak vermek hedefiyle yola çıkmıştır. Bir yıl boyunca çeşitli eğitimler alan meslektaşlarımız, istekli olarak dayanak vermektedirler.
Devletimizin intiharları tedbire konusunda hemen bir teşebbüste bulunması gerektiğini düşünmekteyim. İntihar teşebbüsünde bulunmuş lakin sonuçlanmamış şahısların tedavisi için yalnızca intihar olaylarının olduğu rehabilitasyon merkezlerine gereksinim vardır. Hem hastaya, hem ailesine ruhsal dayanak verilmelidir. Okullarda öğrencilere ve velilere bilgilendirici seminerler verilmesinin de faydalı olacağı kanaatindeyim.
İntihar yalnızca intihar edenin ya da o ailenin sorunu değildir. Hepimiz fert fert sorumluyuz. Okulda öğrenciden, komşumuzdan, iş arkadaşımızdan yahut akrabamızdan… Bunun için hassas olmamız gerekiyor. Etrafımızda son vakit içinderda içine kapanmış, konuşmayan, niyetli, dingin ya da sevdiği eşyalarını etrafındaki insanlara dağıtan, gitmekten ve tekrar dönmemekten bahseden beşerler var ise, onlarla konuşmak, onları dinlemek, takviye olmaya çalışmak, yardım alması için cesaretlendirmek gerekir.
İntihar önlenebilen bir davranıştır; kâfi ki uzatılan eli tutmasını bilelim.
KİŞİNİN bilerek ve isteyerek kendi eli ile gerçekleştirmiş olduğu bir harekettir intihar. Literatürün geneline bakıldığında, intihar için şu tarif karşımıza çıkmaktadır: “İntihar, ölme niyeti ve emeliyle, kararınun mevte yol açacağına inanılan bir usulle, hayata son vermeye karar verilmesi ve bu sonucun uygulamaya geçirilmesidir.” (Ağılkaya, 2010)
Mükemmel hayat yoktur. Eksiksiz insan yoktur. İnsanoğlu bunu bildiği hâlde neden tatlı canına kıymak ister? İntihar aslında bir kaçıştır; kendinden ve sırtındaki yüklerden kurtulma isteğidir. İntihar bir yardım çığlığıdır, imdattır. Aslında kişi bunun sinyallerini etrafındaki insanlara verir. Görmek için göz, duymak için kulak lâzım. Etraf sağır ve kör ise, duyan ve goren olmuyor.
İntihar davranışı/terimi, fikir ile başlayıp mevtle sonuçlanan bir davranış yelpazesi ve sürecini anlatıyor.
Tamamlanmış intihar, vefatla sonuçlanmış olaydır. İntihar teşebbüsü, kişinin kendisini öldürmek için yaptığı teşebbüstür. İntihar niyeti ise, kişinin kendisini öldürmeyi düşünmesi ve bu istikamette plânlar yapması olarak tanımlanır. İntihar global manada önemli bir halk sıhhati sorunudur. Her yıl bir milyona yakın insan intihar etmektedir (DSÖ).
bir daha Dünya Sıhhat Örgütü’nün istatistiklerine nazaran, 100 bin nüfus başına intihar edenlerin sayısı dünyada ortalama 10,5 kişidir. Yüksek gelirli ülkelerde bu sayı 11,5’e yükseliyor. Bu oran Türkiye de ise 100 bin kişi başına ortalama 7,2 olarak bildirilmiştir. Bunlar kamuoyu ile paylaşılan sayılar ancak gerçekte bu sayının bize söylenenden epey daha fazla olduğu kestirim edilmektedir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun en son yayımladığı 2018 yılı bilgilerine baktığımız vakit, 2018’de toplamda 3 bin 118 kişi intihar ederek ömrüne son vermiş görünüyor. Bunun yüzde 75,6’sını erkekler, yüzde 24,4’ünü ise bayanlar oluşturmuş. Bu sayının her yıl arttığı bilinmektedir. Plandemi ile birlikte bu sayıda daha fazla artış olduğu bilinse de TÜİK son sayıları açıklamadı.
Erkek intihar oranlarının bayanlara kıyasla daha fazla olduğu biliniyor. Bilhassa refah düzeyi yüksek ülkelerde intihar eden adamların sayısı bayanların üç katını buluyor. DSÖ’ye nazaran dünya çapında intiharların yüzde 79’u düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşse de en yüksek intihar oranına refah düzeyi yüksek ülkelerde rastlanıyor.
Peki, kişiyi intihara iten sebepler nelerdir? Bunun çeşitli niçinleri vardır. İntihara teşebbüs eden kişi birilerine duyduğu öfkeyle intikam almak, ders vermek, cezalandırmak maksadıyla intihara başvurmakta ya da yaşanan ağır çaresizlik hissi, buna eşlik eden yalnızlık sebebi ile bu hareketi gerçekleştirmektedir. Kişi kendisini çıkmaz bir sokakta hissettiği için farklı alternatif tahliller üretemeyebilir. Diğer bir seçenek yokmuş, tek yol buymuş üzere düşündüğü için intiharı seçebilir.
Birinci tip intiharda kişi, etrafındakileri korkutmak için, onlardan ilgi ve yardım sağlamak hedefiyle yahut sevgi elde etme uğraşıyla, bir nevi ileti vermek için intiharı seçmektedir. Bu intiharlar bir çeşit yardım arama yolu olarak da görülmektedir.
İkinci tip intiharlarda ise bireyin gayesi hakikaten de kendini öldürmektir. Bu emelle intihar, en epeyce psikiyatrik bozuklukları olan bireylerde görülmektedir. Gerçek intiharlarda en yüksek risk kümesini depresyon hastaları oluşturmaktadır. (Apaydın ve Ark, 2016)
İntihar eden bireylerde yüksek oranlarda depresif semptomlar görülmesi ve yapılan çalışmalarda mevtle sonuçlanan intiharların yüzde 70’inin depresyonlu hastalara ilişkin olduğu bilinmektedir. (Adlî Tıp Mecmuası, 2004)
Kişinin intihar sonucu almasında işsizlik, geçim ezası, kronik hastalıklar üzere güçlü hayat şartları kadar “yalnızlık” üzere ruhsal niçinlerin tesiri büyüktür. İntihar teşebbüsünde bulunan biroldukça kişinin hedefinin mevt değil, irtibat kurmak, yardım istemek ve ortasında bulunduğu ve hoşnut olmadığı durumu değiştirmek olduğu bilinmektir. İntiharı inceleyen birtakım araştırmacılar intiharın niçinini çevresel faktörlerde görürken, kimi araştırmacılarsa ruhsal veya ailevî problemlerle ilişkilendirmişlerdir.
kuvvetli aile bağları, toplumsal problemlerin oluşmasını büyük ölçüde önlemektedir. Aile paylaşımdır, aile inançtır, aile sevgidir. Bunlar olmayınca yahut zayıf olunca, kişi tek başına ne yapacağımı şaşırmış bir biçimde ortada kalıyor. Memnunluğunu paylaşacağı kimsesi yok ise, üzüldüğünde kaygısını anlatıp bir iki teselli cümlesi bulacağı ailesi yahut arkadaşı yok ise, bunların eksikliği kişiyi ya husus alışkanlığına gdolayıyor ya da dönülmez bir yola saptırıyor.
Aile bağları zayıflamış bir toplum, temelden sarsılmış bir binaya benzeri. Birkaç sarsıntıdan daha sonra yıkılması kaçınılmaz olur. Aile içerisinde çözülemeyen sorunlar, temelde olması gereken sevgi, şefkat, itimat, aidiyet hissinden mahrum yetişen bireyler, içlerindeki boşluğu kapatmak için, gereksinimleri olan sevgiyi farklı yollardan aramaya başlıyorlar. Aileye olan bağlılık azaldıkça öteki bağımlılıklar ortaya çıkıyor ve bu bağımlılıkların ileri boyutu intihar oluyor. Aile ve sevgi, iki kıymetli öge; bunları kaybeden insan, kendini ve geleceğini kaybetmiş oluyor.
Çocuğu paraya boğarak, her istediğini yerine getirerek yeterli anne-baba olunmuyor. Çocuğun istek ve gereksinimlerini birbirinden ayırmak gerekir. Sevgi harici her isteği karşılanmış bir ergene, temel gereksinimi olan sevgi, itimat ve aidiyet duygusu verilmemişse aile içerisinde sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. Sıkıntılı çocuk yoktur, problemli ebeveyn vardır.
İntihar hakkında gerçek bilinen yanlışlar nelerdir?
“Kişiye intihar niyeti olup olmadığını sormak, onun aklına intihar fikrini sokar ve intihar etmesine yol açar” üzere bir yanlış fikir mevcuttur. İntihar davranışı bir yardım davetidir. Bunu bilip kabul etmek gerekir. İntihar niyetleri hakkında soru sormak, kişinin yardım istemesine ve bu hislerini konuşarak duygusal yükünü boşaltmasına yardımcı olur. İntihar fikirlerini konuşma fırsatı bulan kişi, intiharın kısır döngüsünden kurtulmuş ve rahatlamış olur. İntihardan bahseden kişi bunu yapmaz, o lakin dikkat çekmeye çalışıyordur.
Doğrusu, kendi ömrüne son veren şahısların yaklaşık yüzde 80’i daha evvel etrafındaki bireylere intihar niyetlerinden bahsetmişlerdir. Bir kişi intihar hakkında konuştuğunda kesinlikle ciddiye alınmalıdır. Bir kişi kendini öldürmeyi hakikaten istiyorsa, onu kimse engelleyemez.
Doğrusu, intihar eden beşerler sıklıkla ölmeyi değil, sahip oldukları hayatı yaşamak istememektedirler. Maksat, yaşadıkları derin acıya son vermektir.
İntiharların ortak özellikleri şunlardır: Dayanılmaz ruh acısı her intiharın ortak uyaranıdır. İntihardaki ortak emel, tahlil arayışıdır. İntihardaki ortak maksat, şuurun sonlandırılmasıdır. Bireydeki doyurulmamış ruhsal gereksinimler, intihardaki ortak histir. İntihara karşı ortak içsel tavır, ambivalanstır. Daralma, intihardaki ortak bilişsel durumdur. Kaçma, intiharlardaki ortak yansıdır. Kendini öldürme niyetinin ötekine iletimi, intihardaki ortak bireyler ortası yansıdır.
Yaşanan sorunlar karşısında insanoğlunun kendisini vakit zaman çaresiz hissettiği anlar olmuştur. bu biçimde vakit içinderda yardım alacak, meselelerini paylaşacak birilerinin olmaması, insanları dönülmez bir yola sürükleyebiliyor. İntiharla Gayrette Danışmanlık Ağına Tutun (İMDAT) Projesi bu biçimde bir gereksinimi fark edip Türkiye’nin 81 ili, Almanya, Azerbaycan ve Kıbrıs’tan istekli psikolog ve ruhsal danışmanlar ile intihar kanısı olan bireylere dayanak vermek hedefiyle yola çıkmıştır. Bir yıl boyunca çeşitli eğitimler alan meslektaşlarımız, istekli olarak dayanak vermektedirler.
Devletimizin intiharları tedbire konusunda hemen bir teşebbüste bulunması gerektiğini düşünmekteyim. İntihar teşebbüsünde bulunmuş lakin sonuçlanmamış şahısların tedavisi için yalnızca intihar olaylarının olduğu rehabilitasyon merkezlerine gereksinim vardır. Hem hastaya, hem ailesine ruhsal dayanak verilmelidir. Okullarda öğrencilere ve velilere bilgilendirici seminerler verilmesinin de faydalı olacağı kanaatindeyim.
İntihar yalnızca intihar edenin ya da o ailenin sorunu değildir. Hepimiz fert fert sorumluyuz. Okulda öğrenciden, komşumuzdan, iş arkadaşımızdan yahut akrabamızdan… Bunun için hassas olmamız gerekiyor. Etrafımızda son vakit içinderda içine kapanmış, konuşmayan, niyetli, dingin ya da sevdiği eşyalarını etrafındaki insanlara dağıtan, gitmekten ve tekrar dönmemekten bahseden beşerler var ise, onlarla konuşmak, onları dinlemek, takviye olmaya çalışmak, yardım alması için cesaretlendirmek gerekir.
İntihar önlenebilen bir davranıştır; kâfi ki uzatılan eli tutmasını bilelim.