Boşanma, ayrılık, hastalık, vefat üzere ömür olayları kayıp cinsleri içinde yer almaktadır. Kayıp dendiğinde birinci akla gelen vefat, kişinin ahenk göstermekte zorlandığı, zorlayıcı ve yıkıcı somut kayıplardan biridir.
İnsan, hayatı boyunca denetim edebildiği eğitim, iş, evlilik, çocuk sahibi olma üzere birfazlaca ömür olayını tecrübeler. Bir yandan da insanın denetimi haricinde gelişen mevt, olması kaçınılmaz bir gerçektir. İnsanı derinden etkileyen ömür olaylarından biri olan sevilen bir kişinin kaybı ve birlikteinde gelen yas süreci pek sıkıntı bir periyottur. Birey hayatına devam ederken sürekliliğin kırıldığı bir olayla karşı karşıya kalır.
Yas sürecinde verilen reaksiyonlar olağandışı duruma karşı gösterilen olağan reaksiyonlardır. Kayıp daha sonrası yaşanan ruhsal, fizikî, bilişsel ve davranışsal yansılar üniversaldir. Yaşanan bu olağandışı duruma karşı, beklenen olağan yas reaksiyonları gösterilmediğinde kişi için meseleler ortaya çıkmaya başlar. Bu reaksiyonların kozmikliğinin yanı sıra yas süreci şahıstan şahsa farklılık gösterebilir. Bu farklılığın kaynağında ömür deneyimleri, kaybedilen kişi ile olan alaka, kültürel özellikler ve bireyin şimdiki hayatı üzere faktörler yer almaktadır.
Yapılan çalışmalara bakılırsa olağan yas süreci beş evrede bedellendirilmektedir:
İnsan, hayatı boyunca denetim edebildiği eğitim, iş, evlilik, çocuk sahibi olma üzere birfazlaca ömür olayını tecrübeler. Bir yandan da insanın denetimi haricinde gelişen mevt, olması kaçınılmaz bir gerçektir. İnsanı derinden etkileyen ömür olaylarından biri olan sevilen bir kişinin kaybı ve birlikteinde gelen yas süreci pek sıkıntı bir periyottur. Birey hayatına devam ederken sürekliliğin kırıldığı bir olayla karşı karşıya kalır.
Yas sürecinde verilen reaksiyonlar olağandışı duruma karşı gösterilen olağan reaksiyonlardır. Kayıp daha sonrası yaşanan ruhsal, fizikî, bilişsel ve davranışsal yansılar üniversaldir. Yaşanan bu olağandışı duruma karşı, beklenen olağan yas reaksiyonları gösterilmediğinde kişi için meseleler ortaya çıkmaya başlar. Bu reaksiyonların kozmikliğinin yanı sıra yas süreci şahıstan şahsa farklılık gösterebilir. Bu farklılığın kaynağında ömür deneyimleri, kaybedilen kişi ile olan alaka, kültürel özellikler ve bireyin şimdiki hayatı üzere faktörler yer almaktadır.
Yapılan çalışmalara bakılırsa olağan yas süreci beş evrede bedellendirilmektedir:
İnkâr ve Şok: Kişi kaybını öğrendiği anda bunu kabul etmesi onun için zordur. Bu evrede kişi yaşadığı kaybı inkâr eder. ‘‘Bu benim başıma gelmiş olamaz.’’ kanısı aklına gelebilir.
Öfke: Bu evredeki kişi ‘‘niçin ben?’’, ‘‘Bu niye benim başıma geldi?’’ sorularını kendine sorabilir ve öfke açığa çıkabilir.
Pazarlık: Kişi ‘‘Bundan daha sonra başıma düzgün şeyler gelmeli.’’ diyerek pazarlık yapmaya başlayabilir. Adalet hissinin sarsıldığını hissederek adaleti bir daha inşa etmek ister. Bu evreye ‘‘bu biçimde olursa şunu yapacağım.’’, ‘‘İyiye gitmek için bir talih daha olabilir mi?’’ üzere fikirler eşlik eder.
Depresyon: Kişi ortasında bulunduğu durumun tüm gayretlerine karşın değişmediğini fark ettiğinde çökkün ruh hali yaşayabilir. İçe kapanıklık, mutsuzluk, daha evvel yapılan aktivitelerden zevk almama üzere eğilimler görülür.
Kabullenme: Kişi bu evrede kaybıyla yüzleşmeye ve hayatını bir daha organize etmeye başlar. Olanları kabul ederek kaybıyla başa çıkmak için efor sarf eder.