Erken çocukluk olarak isimlendirdiğimiz 0-6 yaş devri, gelişimde fazlaca değerli bir role sahip. Bilişsel, fizikî, toplumsal, duygusal ve lisan gelişimi açısından ilerleme kaydedilen kritik bir periyot. Okul öncesi yılları da erken çocukluk devrinin bir kesimi. hayatın temelini oluşturan bu vakitte ‘psikolojik sağlamlık’ kavramı başka bir değere sahip. Ruhsal sağlamlık, hiç bir şeyden etkilenmemek, üzülmemek, korkmamak manasına gelmiyor. Kusursuz olmak niyeti de taşımıyor. Ruhsal sağlamlık, temelde özetlersek, güçlü hayat şartları karşısında üstesinden gelebilme ve eski haline dönebilme kabiliyetine sahip olma manasına gelir. Olağan şartlarda sistemimiz, hem bedensel birebir vakitte ruhsal olarak, istikrarda olmaya odaklanır. Ruhsal sağlamlık karşılaştığımız zorluklar karşısında yeniden istikrara dönebilme kapasitesine sahip olmaktır.
Psikolojik sağlamlığı ana başlık olarak düşünerek alt başlıklarda neler olduğuna bakarsak;
Psikolojik sağlamlığı ana başlık olarak düşünerek alt başlıklarda neler olduğuna bakarsak;
Problem Çözme Marifeti: Geçen ayki yazıda detaylı olarak incelediğimiz sorun çözme hüneri bilhassa kişilerarası irtibatta anahtar rol oynuyor. hayatı faal ve uyumlu bir biçimde devam ettirebilmek için büyük kıymete sahip. Sorun çözme hüneri düşük olan çocukların akran reddine uğrama, zorbalığa maruz kalma, toplumsal içe çekilme üzere durumlar açısından risk altında olduğu bilinmektedir. olağan olarak bahsetmiş olduğum durumların tek niçini sorun çözme maharetine sahip olmama değil; lakin kıymetli bir risk faktörü haline gelmesine yol açabiliyor.
Bağlanma: Bağlanma teorisinin kuramcısı John Bowlby, bir bebeğin birincil bakım veren figürüne/annesine dilek ettiği yakınlığı kurması ve devam ettirmesi için gösterdiği her çeşit davranışı bağlanma davranışı olarak tanımlar ve bağlanma davranışlarının evrimsel açıdan bebeğin kendini tehlikelerden müdafaayı hedeflediğini öne sürer. Farklı bağlanma tipleri ortasında ülkü olarak gerçekleşmesini beklediğimiz ‘Güvenli Bağlanma’ dır. Bağlanma tarzı ‘güvenli’ olan çocuklar ebeveyninden ‘ben buradayım, seni duyuyorum, seni anlıyorum, sana bedel veriyorum’ üzere iletiler alır ve bunun kararında kendi ile ilgili ‘değerliyim, önemseniyorum, seviliyorum, başa çıkabilirim’ üzere inançlar geliştirir. İşte tüm bunlar gerilim faktörleriyle baş etmede değerli kaynaklar olur ve çocuğun ruhsal sağlamlığına yatırım yapar.
Öz Düzenleme: Öz düzenleme mahareti; çocuğun his, fikir ve davranışlarını denetim etme ve yönetme hüneridir. Öz düzenleme stratejisi olmayan ya da yetersiz olan çocuklarda davranış sorunları görülme riski daha fazladır. Çocuğun sahip olduğu bağlanma tarzının öz düzenleme maharet kapasitesini değerli ölçüde etkilediğini gösteren araştırmalar bulunmaktadır.
Yardım Alabilme: Yardım alabilme kıymetli bir toplumsal etkileşim sürecidir. Çocuğun benliğinin yardım isteyebilme ve yardımı kabul edebilme kapasitesine sahip olabilmesi epeyce kıymetlidir. Yardım alabilme; sorun çözme ve öz düzenleme maharetleriyle de bağlantılıdır. Yardım alabilme kapasitesine sahip olmak çocuğu sorun çözme ve öz düzenleme açısından daha kuvvetli hale getirir ve ruhsal sağlamlığının artmasına katkıda bulunur.
Doyum Erteleyebilme: Günümüzde çocuklarda karşılaştığımız sıkıntılardan biri çocuğun kendi iradesi ile doyumu erteleyememesidir. Ağır ekran kullanması, ebeveynlerin çok toleranslı olması ve sağlıklı hudutlar koyma konusunda zorlanması üzere niçinler çocuğun bu beceriyi geliştirmesini zorlaştırabilmektedir. Doyumu erteleyebilme mahareti geliştirmek için çocuğun kendi davranışları üzerinde şuurlu bir denetimi olması gerekir. Çocuğun his, niyet ve vücut duyumlarına dair farkındalığını güçlendirmek, sağlıklı sonlar koymak, rehber ve model olmak bu marifetin gelişmesine katkı sağlar. Doyumu erteleyebilme öz düzenleme hünerini de destekleyen değerli bir kazanımdır.
Özgüven: Genel bir kişilik özelliğidir. Süreksiz bir durum değildir. Fakat hayatta karşılaşın kimi zorluklar, travmalar kişinin kendine duyduğu itimadın zedelenmesine yol açabilir. Çocuğun kendini kıymetli ve kâfi hissetmesi özgüvenin yüksek bulunmasına değerli bir katkı sağlar. Yapılan araştırmalarda da özgüven ile ruhsal sağlamlık içinde manalı bağlantı olduğu görülmüştür.
Sosyal Yeterlilik: Temelde toplumda kabul nazarann, oyun faaliyetleri başlatan, yeni faaliyetleri ilgi cazip bulan, işbirliğine açık, uyumlanabilen, empati yapabilen, diğerleriyle serbestçe ve çarçabuk etkileşime geçebilen çocuklar toplumsal yetkinliğe sahiptir diyebiliriz. Bu hünerlerin tamamı her yaş kümesinde görülmeyebilir. Kimi maharetleri kazanabilmek için makul bir bilişsel olgunluğa erişilmesi gerekir. çocuğun yaşına ve gelişmenine uygun olarak belirtilen davranışsal kazanımlarının olması kafidir. Toplumsal yeterlilik; sorun çözme, öz düzenleme ve yardım alabilme alanlarıyla da etkileşim halindedir ve ruhsal sağlamlığa olumlu katkı sağlar.
Duygu Denetimi: Hisler dış etraf ile münasebet kurma, sürdürme ve sonlandırma süreci için fazlaca kıymetlidir. His denetimi dinamik bir müddetçtir; değişim, esneklik ve ahenk üzere temel bileşenlere sahiptir. His denetim maharetini geliştirmenin birinci şartı duyguyu fark etme ve kabul etmedir. daha sonrasında denetim için gereken stratejiyi geliştirmek mümkün olabilir. Ebeveynin bu hususta çocuğa rehber ve model olması epeyce kıymetlidir.