Kişi, eleştirilip, beğenilmeyeceğini düşünür. Bu durum kişi için tehdit niteliğindedir. Kişinin bu durumlarda dert düzeyi artıyor ve anksiyete yaşıyor.
Bu durumu sıhhat anksiyetesinde, ayrılık tasasından ve panik bozukluğundan temel farkı şudur; kişi daha sonrasında “ kalp krizi geçireceğim formunda “ paniğe kapılmıyor. Zira, bunun ne olduğunu biliyor.
Not : çocuklarda, kaygı yada tasa, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma, sıkıca sarılma, sinme ya da toplumsal durumlarda konuşamama ile kendini gösterir.
Ör: Bayan bir öğretmen düşünelim, öğretmenin rastgele bir sorunu yok akabinde sarsıntı haftası geldiği için okul müdürü de hocam siz Fen öğretmenisiniz bu hususta bir seminer verin diyor. Bu noktada öğretmen için tehlike çanları çalıyor. Zira inançlı alanın haricinde kalıyor. Öbür bir örnekte, kişi epeyce dindar ömrü boyunca hiç bir bayanla tanışmamış ve tanıdığı 2 bayan var ; annesi ve ablası lakin bayanlarla konuşurken heyecanlanıyorum. Bunun haricinde rastgele bir sorun yok diyor. Bu çeşit durumlara, “ izole tip toplumsal dert bozukluğu” diyoruz.
Jeneratif Tip toplumsal telaş bozukluğu: Hayata epeyce daha yayılmış ve sorunlara yol açan telaş bozukluğudur. Bu durum gözlere üzerinize döndüğü anlardır. Örneğin, son vakit içinderda zoom uygulaması şahıslarda toplumsal korku bozukluğuna yol açmıştır.
Sosyal anksiyete bozukluğunun tek öne sürülen sebebi kişinin başında kurmuş olduğu “ beğenilmeme durumu” değildir. ( yüzü yara ortasında olan çocukla kimsenin konuşmaması, gözlerinde sorunun olması gibi) kimi durumlar şahısların toplumsal anksiyete bozukluğu geliştirmesini tetikler.
Örneğin, üzerinde erkeklikle ilgili fazla baskı olan bireylerde, sanki nasıl yürüyorum? Bayan üzere mi yürüyorum? Düzgün yürüyor muyum? Üzere fikirlere aklında geçer.
Kişi toplumsal durumlardan kaçınır ve ağır tasa yaşar. Örneğin, okul bitiyor ve Beşiktaş’ta parti veriliyor. Öncesinde sen rahatken çabucak sonrasında bu biçimde bir ortama girmekten çekiniyorsun ve özelden hocaya ileti atıyorsun sevgilimi de getirebilir miyim diye, hoca da babanı bile getirebilirsin diyor. Sen de sevgilini ve babanı ( güvenlik nesneleri) alıp partiye gidiyorsun. Ya da partiye 2 saat kala uyuya kalıyorsun.
Huzursuz, yetersiz, bön, salak, sıkıcı, göz korkutucu, kirli, sevimsiz görünmekten, fizyolojik belirtilerin görünmesinden diğerlerini rahatsız etme ve ya kırmaktan korkup kaçınabilir. ( terleme, korkma, kızarma, tuvaletini yaparken duyulma )
Utangaç ( kaçıngan) kişilik örüntüsü ile komorbidite olabilir.
Bir kişi hayatının erken devirlerinde ne kadar erken toplumsal anksiyete bozukluğu yaşarsa tablo o kadar uzun sürebilir.
İlerki yaşlarda parkinsonyan bulgular ya da yaşlılığa bağlı tremor hırıltılı teneffüs vs. Geç bir toplumsal fobi öne sürülen nedeni olabilir. Ayrıyeten algısal işlevsellikteki azalmalar, idrar kaçakları, bilişsel bozukluklar ( unutma , karıştırma, şaşkınlık) tetikleyebilir.
Son vakit içinderda görülen davranışlar; ya gazım gelirse, ya çişim gelirse , misafirlikte uyuyama işte horlarsam halinde kanıları ile bir arada toplumsal anksiyete bozukluğunun kriterlerini karşılayan olaylar görülmektedir.
Görülme sıklığı %0.5-2
çoğunlukla erken başlangıç gösterir. 8-13 yaş
Panik bozukluktan daha sonra en sık ikinci anksiyete bozukluğudur. Erkeklerde alkol kullanması, bayanlarda ise izole hayat ile maskelenir. Bundan dolayı tam oranları bilinmemektedir.
Küçük düşürücü bir tecrübe ile başlayabilir ya da daha sinsi bir başlangıç gösterebilir.
Örneğin , gece işemeleri oluyor. ( Enüresiz) Bu durum aile tarafınca etrafı ile paylaşılıyor. Bu durum çocukta ileri ki yaşlarda toplumsal anksiyete bozukluğuna sebep olabilir.
PANİK BOZUKLUK NEDİR?
Panik ataklar ile anksiyete atakları içinde hiç bir fark yoktur. Panik ataklar, panik bozukluğun ortasındadır. Panik bozukluğun niçini tam olarak bilinmez lakin şuur altında ayrılık derdi ve sıhhat telaşı vardır. niçini bilinmez münasebetler ile tetiklenmiş anksiyete ataklarının daha sonrasında şahıslarca muhakkak senaryolara bağlanması ve çeşitli pekiştireçlerle uzayıp gitmesi daha sonrasında gelişen beklenti telaşları , kaçınmalar ve güvenlik objeleri ile tablonun daha da komplike hale gelmesine “ panik bozukluk “ denir.
İlk anksiyete atağı panik bozukluk açısında hayli değerlidir. Danışanın bu durumu güzelce anlatması istenir. Birinci atak kapalı yerdeyse %80 i bu cins yerlerde olur.
Nokturnal atak: gece ile bağlı panik atak. Uykuda gelen bir kadro bilişsel durumlarla sempatik hudut sistemi aktivasyonudur. Kişi uykudan kalkınca toparlayamadığı için bunun bir sempatik hudut sistemi deşarjı olduğunu anlatmak vakit alabiliyor.
YAYGIN TELAŞ BOZUKLUĞU
En az 6 aylık bir müddetnin birden fazla gününde, bir grup olaylar ya da etkinliklerle ( işte ya da okulda muvaffakiyet gösterebilme gibi) ilgili olarak, çok bir tasa ve kuruntu ( korkulu beklenti) vardır.
Kişi kuruntularını kontrol altına almakta kuvvetlik çeker.
Bu telaş ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü eşlik eder.
Not: çocuklarda sadece bir unsurun olması kafidir.
Dinginleşememe ( huzursuzluk) ya da gergin ya da daima diken üzerinde olma
Kolay yorulma
Odaklanmakta kuvvetlik çekme ya da zihnin boşalması
Yaygın anksiyete bozukluğunu anlatırken kullandığın bir metafor var buna bir arada bakalım.
3 tane oda var ve odalarda camlar var ve o camdan dışarıya bakan anneler var. Onların yanında da uzunluğu cama yetmeyen çocukları var.
1.odadaki çocuk dışarıda hava nasıl diye soruyor? Annesi de , “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor ne vakit dışarı çıkmaya çalışsam bilerek yağıyor üzere güya bütün dünya benim aleyhime çalışıyor” üzere. Çocuk şöyleki düşünüyor ; “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor, bizim dışarıya çıkmamızı engelliyor.” Bir bilişin öğrenilme biçimi bu biçimdedir. Bir bilişin öbür bilişe aktarılması uzun vakit alır.
2. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda dehşet bir kar var nasıl baş edeceğimi bilmiyorum bir daha çaresiziz diyor.” Çocuk şu biçimde düşünüyor; “ dışarıda dehşet bir kar var bununla nasıl baş edeceğiz.”
3. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda harika bir kar var çizmelerin yok lakin ayaklarına poşet giyerek oynayabiliriz diyor.” Çocuk şu biçimde düşünüyor ; “ dışarıda mükemmel bir kar var ayaklarıma poşet bulmalıyım diyor.”
Dışarıda yalnızca bir kar var. Lanet muhtemel bütün hayatı etkileyen ve inadına yağan kar ile yoksulu aç bırakan ve çaresizliğe sebep olan kar ile ayaklarına poşet giyip dışarıda oynamanızı sağlayan süper kar tıpkı kardır.
1. çocuğun dışarıdan kötülük beklentisi olması tesadüf değildir. Dışarıyı düşmanca görür.
2. çocuğun dışarının büyük ve tehlikeli algılanması kendilerinin ise dış dünyaya göre zayıf ve çaresiz olarak isimlendirir. ( Yaygın anksiyete bozukluğunu bu annenin çocuğudur. Her belirsizlik tehdit algısı oluşturur.)
3. çocuk ise dünya ile barışıktır. Esnek davranır. Kar baş edemeyecek kadar ise içeri kaçar.
Bu kadar tasa düzeyinin vücuda yanılsaması olur. Daima bütün kaslar kasılı biçimdedir. Bu şahıslar fizik tedaviye sarfiyat.
Yaygın telaş bozukluğunun bedelleri olur; uyku bozukluğu, kas gerginliği, bunun için gidip bitki çayları içer.
Tablo yavaş yavaş ilerliyorsa, ikinci eksen kişilik bozukluğu eşlik eder.
Bu durumu sıhhat anksiyetesinde, ayrılık tasasından ve panik bozukluğundan temel farkı şudur; kişi daha sonrasında “ kalp krizi geçireceğim formunda “ paniğe kapılmıyor. Zira, bunun ne olduğunu biliyor.
Not : çocuklarda, kaygı yada tasa, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma, sıkıca sarılma, sinme ya da toplumsal durumlarda konuşamama ile kendini gösterir.
Ör: Bayan bir öğretmen düşünelim, öğretmenin rastgele bir sorunu yok akabinde sarsıntı haftası geldiği için okul müdürü de hocam siz Fen öğretmenisiniz bu hususta bir seminer verin diyor. Bu noktada öğretmen için tehlike çanları çalıyor. Zira inançlı alanın haricinde kalıyor. Öbür bir örnekte, kişi epeyce dindar ömrü boyunca hiç bir bayanla tanışmamış ve tanıdığı 2 bayan var ; annesi ve ablası lakin bayanlarla konuşurken heyecanlanıyorum. Bunun haricinde rastgele bir sorun yok diyor. Bu çeşit durumlara, “ izole tip toplumsal dert bozukluğu” diyoruz.
Jeneratif Tip toplumsal telaş bozukluğu: Hayata epeyce daha yayılmış ve sorunlara yol açan telaş bozukluğudur. Bu durum gözlere üzerinize döndüğü anlardır. Örneğin, son vakit içinderda zoom uygulaması şahıslarda toplumsal korku bozukluğuna yol açmıştır.
Sosyal anksiyete bozukluğunun tek öne sürülen sebebi kişinin başında kurmuş olduğu “ beğenilmeme durumu” değildir. ( yüzü yara ortasında olan çocukla kimsenin konuşmaması, gözlerinde sorunun olması gibi) kimi durumlar şahısların toplumsal anksiyete bozukluğu geliştirmesini tetikler.
Örneğin, üzerinde erkeklikle ilgili fazla baskı olan bireylerde, sanki nasıl yürüyorum? Bayan üzere mi yürüyorum? Düzgün yürüyor muyum? Üzere fikirlere aklında geçer.
Kişi toplumsal durumlardan kaçınır ve ağır tasa yaşar. Örneğin, okul bitiyor ve Beşiktaş’ta parti veriliyor. Öncesinde sen rahatken çabucak sonrasında bu biçimde bir ortama girmekten çekiniyorsun ve özelden hocaya ileti atıyorsun sevgilimi de getirebilir miyim diye, hoca da babanı bile getirebilirsin diyor. Sen de sevgilini ve babanı ( güvenlik nesneleri) alıp partiye gidiyorsun. Ya da partiye 2 saat kala uyuya kalıyorsun.
Huzursuz, yetersiz, bön, salak, sıkıcı, göz korkutucu, kirli, sevimsiz görünmekten, fizyolojik belirtilerin görünmesinden diğerlerini rahatsız etme ve ya kırmaktan korkup kaçınabilir. ( terleme, korkma, kızarma, tuvaletini yaparken duyulma )
Utangaç ( kaçıngan) kişilik örüntüsü ile komorbidite olabilir.
Bir kişi hayatının erken devirlerinde ne kadar erken toplumsal anksiyete bozukluğu yaşarsa tablo o kadar uzun sürebilir.
İlerki yaşlarda parkinsonyan bulgular ya da yaşlılığa bağlı tremor hırıltılı teneffüs vs. Geç bir toplumsal fobi öne sürülen nedeni olabilir. Ayrıyeten algısal işlevsellikteki azalmalar, idrar kaçakları, bilişsel bozukluklar ( unutma , karıştırma, şaşkınlık) tetikleyebilir.
Son vakit içinderda görülen davranışlar; ya gazım gelirse, ya çişim gelirse , misafirlikte uyuyama işte horlarsam halinde kanıları ile bir arada toplumsal anksiyete bozukluğunun kriterlerini karşılayan olaylar görülmektedir.
Görülme sıklığı %0.5-2
çoğunlukla erken başlangıç gösterir. 8-13 yaş
Panik bozukluktan daha sonra en sık ikinci anksiyete bozukluğudur. Erkeklerde alkol kullanması, bayanlarda ise izole hayat ile maskelenir. Bundan dolayı tam oranları bilinmemektedir.
Küçük düşürücü bir tecrübe ile başlayabilir ya da daha sinsi bir başlangıç gösterebilir.
Örneğin , gece işemeleri oluyor. ( Enüresiz) Bu durum aile tarafınca etrafı ile paylaşılıyor. Bu durum çocukta ileri ki yaşlarda toplumsal anksiyete bozukluğuna sebep olabilir.
PANİK BOZUKLUK NEDİR?
Panik ataklar ile anksiyete atakları içinde hiç bir fark yoktur. Panik ataklar, panik bozukluğun ortasındadır. Panik bozukluğun niçini tam olarak bilinmez lakin şuur altında ayrılık derdi ve sıhhat telaşı vardır. niçini bilinmez münasebetler ile tetiklenmiş anksiyete ataklarının daha sonrasında şahıslarca muhakkak senaryolara bağlanması ve çeşitli pekiştireçlerle uzayıp gitmesi daha sonrasında gelişen beklenti telaşları , kaçınmalar ve güvenlik objeleri ile tablonun daha da komplike hale gelmesine “ panik bozukluk “ denir.
İlk anksiyete atağı panik bozukluk açısında hayli değerlidir. Danışanın bu durumu güzelce anlatması istenir. Birinci atak kapalı yerdeyse %80 i bu cins yerlerde olur.
Nokturnal atak: gece ile bağlı panik atak. Uykuda gelen bir kadro bilişsel durumlarla sempatik hudut sistemi aktivasyonudur. Kişi uykudan kalkınca toparlayamadığı için bunun bir sempatik hudut sistemi deşarjı olduğunu anlatmak vakit alabiliyor.
YAYGIN TELAŞ BOZUKLUĞU
En az 6 aylık bir müddetnin birden fazla gününde, bir grup olaylar ya da etkinliklerle ( işte ya da okulda muvaffakiyet gösterebilme gibi) ilgili olarak, çok bir tasa ve kuruntu ( korkulu beklenti) vardır.
Kişi kuruntularını kontrol altına almakta kuvvetlik çeker.
Bu telaş ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü eşlik eder.
Not: çocuklarda sadece bir unsurun olması kafidir.
Dinginleşememe ( huzursuzluk) ya da gergin ya da daima diken üzerinde olma
Kolay yorulma
Odaklanmakta kuvvetlik çekme ya da zihnin boşalması
Yaygın anksiyete bozukluğunu anlatırken kullandığın bir metafor var buna bir arada bakalım.
3 tane oda var ve odalarda camlar var ve o camdan dışarıya bakan anneler var. Onların yanında da uzunluğu cama yetmeyen çocukları var.
1.odadaki çocuk dışarıda hava nasıl diye soruyor? Annesi de , “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor ne vakit dışarı çıkmaya çalışsam bilerek yağıyor üzere güya bütün dünya benim aleyhime çalışıyor” üzere. Çocuk şöyleki düşünüyor ; “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor, bizim dışarıya çıkmamızı engelliyor.” Bir bilişin öğrenilme biçimi bu biçimdedir. Bir bilişin öbür bilişe aktarılması uzun vakit alır.
2. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda dehşet bir kar var nasıl baş edeceğimi bilmiyorum bir daha çaresiziz diyor.” Çocuk şu biçimde düşünüyor; “ dışarıda dehşet bir kar var bununla nasıl baş edeceğiz.”
3. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda harika bir kar var çizmelerin yok lakin ayaklarına poşet giyerek oynayabiliriz diyor.” Çocuk şu biçimde düşünüyor ; “ dışarıda mükemmel bir kar var ayaklarıma poşet bulmalıyım diyor.”
Dışarıda yalnızca bir kar var. Lanet muhtemel bütün hayatı etkileyen ve inadına yağan kar ile yoksulu aç bırakan ve çaresizliğe sebep olan kar ile ayaklarına poşet giyip dışarıda oynamanızı sağlayan süper kar tıpkı kardır.
1. çocuğun dışarıdan kötülük beklentisi olması tesadüf değildir. Dışarıyı düşmanca görür.
2. çocuğun dışarının büyük ve tehlikeli algılanması kendilerinin ise dış dünyaya göre zayıf ve çaresiz olarak isimlendirir. ( Yaygın anksiyete bozukluğunu bu annenin çocuğudur. Her belirsizlik tehdit algısı oluşturur.)
3. çocuk ise dünya ile barışıktır. Esnek davranır. Kar baş edemeyecek kadar ise içeri kaçar.
Bu kadar tasa düzeyinin vücuda yanılsaması olur. Daima bütün kaslar kasılı biçimdedir. Bu şahıslar fizik tedaviye sarfiyat.
Yaygın telaş bozukluğunun bedelleri olur; uyku bozukluğu, kas gerginliği, bunun için gidip bitki çayları içer.
Tablo yavaş yavaş ilerliyorsa, ikinci eksen kişilik bozukluğu eşlik eder.