Merhabalar pahalı okurlarım. Hepinize yürekten selam ediyorum. Bugün sizlere, gerçekleştirdiğim psikoterapi seanslarımda sıkça karşılaştığım bir sorun olan “anksiyete”den bahsedeceğim. Anksiyeteyi başka bir deyişle “kaygıyı”; bireyin kendi iç dünyasında, metabolizmasında yahut dış dünyada algıladığı, anlamlandırdığı, mana yüklediği, yorumladığı durumlara karşı geliştirdiği ve nihayetinde maalesef denetim edemediği daima endişe hali, tasa hali, gerginlik, titreme, çarpıntı, başdönmesi, terleme ve kasvet hali olarak tanımlayabiliriz. Bütün bu his durum hallerini “anksiyete belirtileri” olarak tanımlıyorum. Bu belirtiler otonom hudut sistemini ilgilendirir ve anksiyetenin bedensel göstergeleridir. Bu belirtileri bir daha sonraki yazımda biraz daha ayrıntılandırıp kaleme alacağım. Tabi bu anksiyete belirtilerinin altında birtakım kanılar mevcuttur. Bu fikirler de “tehlikedeyim” yahut “bana bir tehdit var” yahut “güvende değilim” gibisi fikirlerdir. hayatın koşuşturmacası içerisindeyken kimi birtakım telaş hissinin oluşması bence çok olağan. Hatta birtakım kimi olması da gerekir diye düşünüyorum. Lakin bu tasa hissini sık sık ve ağır bir biçimde yaşayan bireylerin günlük aktiviteleri, rutinleri olumsuz tarafta etkilenir.
Anksiyete yaşayan bireyler, korku-panik düzeylerinin uygunca yükseldiği kriz durumlarındaymış üzere güya berbat şeyler olacağı hissine kapılırlar ve bu hissin olağanüstü bir biçimde gerçekleştiğini düşünürler. Bunun devamında durumlarının git gide tehlikeli bir hal aldığını düşünürler ve inançta olmadığına yönelik pek yüksek bir inanç geliştirirler. Bu eğilim ileriki vakit içinderda bireyde kronik bir rahatsızlığa dönüşebilir. Burada bireyin dikkatli olmasında yarar vardır. Zira anksiyete hafifçee alınacak bir sorun değildir. Hele ki kronik hale gelmişse zati anksiyete gündelik hayatta sıkça karşılaşılan bir durumdur. Örneğin kişi evleniyor diyelim. Düğündilk evvel bu kişi ne giyeceği telaşına düşmez mi? İnsanların onu gözlemlediklerini düşünmesi onda bir kaygı oluşturmaz mı? bir daha bir öğrenciyi örnek verirsek; imtihana girecek olan öğrenci, imtihandan evvel anksiyete yani telaş yaşamaz mı? Hele ki bu imtihan kıymetli bir imtihan ise epeyce rahat bir biçimde anksiyete yaşanabilir. ötürüsıyla bu örnekler bizlere gösteriyor ki anksiyete günlük hayatta yaşadığımız, hatta sıkça karşılaştığımız bir his. ötürüsıyla bu tasa olağan, doğal ve hatta kimi birtakım olması gereken bir korku. Düğün geçtikten daha sonra yahut imtihan bittikten daha sonra yaşanan bu endişe-anksiyete sona erer. Fakat bireyin beklediği o değerli olay geçmesine karşın telaş hala sürüyorsa işte bu biçimde anksiyete sorunundan bahsetmemiz mümkün.
Üstte verdiğim örnekler ışığında şu biçimde soruların karşımıza çıkması çok doğal. Sanki olağan olan tasa nedir yahut olağandışı olan korku nedir? İkisi içinde nasıl bir fark var? Yaşadığımız korkunun olağan yahut olağandışı olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Olağandışı olan telaştan başlayalım isterseniz. Olağandışı olan dert; derdin rastgele bir uyaran olmadan açığa çıkması, gerçekleşmesi ve bunun çoğunlukla tekrar etmesi biçiminde olur. Olağandışı dert kişiyi rahatsız eder. Olağandışı tasa çoktur. Olağandışı anksiyete, orantısız biçimde gerçekleşir. Olağandışı dert; denetimsiz yaşanır ve birey denetim etmekte de önemli manada zorlanır. Olağandışı korku oturduğunuz yerde bile gerçekleşebilir ki genel manada bu türlü gerçekleşir. Yani birey rastgele bir şeye maruz kalmadan anksiyete geliştirebilir. Örneğin anne çocuğunu okula göndermiştir ve meskende oturuyordur bir an düşünür ve der ki “acaba çocuğuma bir şey olursa”, “başına makus bir şey gelirse”, “kimse yardım etmezse”, “bu biçimde ben ne yaparım”. Dikkat ederseniz anne rastgele bir şeye maruz kalmamasına karşın, bir şey yaşamamasına karşın, önünde rastgele bir şey yaşanmamasına karşın oturduğu yerde anksiyete geliştirdi. bu biçimde bir korku yani olağandışı korku bireyin rutinlerini mahzurlar ve ömür gücünü sömürür. Nihayetinde giderek bir sıhhat sorunu haline gelir. bu biçimde bir anksiyete tek başına atlatılamaz, bireyin kesinlikle bir psikologdan dayanak alması hatta tahminen de bir psikiyatristten de ilaç alması gerekebilir. Ayrıyeten bu yola yani terapilere mümkün mertebe erkenden başlaması gerekir. Olağan telaş ise doğaldır. Beklenen değerli olay esnasında gerçekleşir. Kişi bunu denetim etmekte pek de zorlanmaz. Hatta gereklidir. Kişiyi tehlikelere karşı, tehditlere karşı korur. Bireyi motive eder. Bireyin harekete geçmesini sağlar. Bireyin önemsediği olay yahut durum geçtikten daha sonra derdi da düşer ve saatler geçmeden anksiyetesi biter.
Çoğumuzun etrafında evhamlı, telaşlı şahıslar mevcuttur. Tahminen de bu yazıyı okuyan siz de evhamlı olabilirsiniz. Her daim sizin ve yakınlarınızın-sevdiklerinizin başına makus bir şeylerin geleceğini düşünüp, bundan ötürü de devamlı onların sıhhatlerinden dert duyup çoğunlukla da telefon ediyorsanız, işte burada bir sorun var demektir. Örneğin meskeninizde oturuyorsunuz ve yarın iş başı yapacaksınız. Rastgele bir olay yaşanmamış bulunmasına karşın “acaba yarın işveren bana kızacak mı?” yahut “telefon çalıyor sanki berbat bir şey mi oldu?” yahut “sokağa çıkarsam şayet makûs bir şey yaşayabilir miyim?” üzere kanılar zihninizden geçiyorsa anksiyete sıkıntınız olabilir. Hele ki kişi bütün bu senaryoları düşünüp, atıp tutup meskenden dışarı çıkmıyorsa, çıkmaya cüret edemiyorsa şayet; anksiyete sorunu hastalığa dönmüş demektir. Şayet bu biçimde bir şey var ise siz bu anksiyete sorunu ile başa çıkmak için kendiniz çabalayıp bu sıkıntıdan kurtulmaya, bunun üstesinden gelmeye çalışacaksınız. Evet bu yaptığınız yahut yapacağınız bu ferdî efor fazlaca ancak fazlaca değerli, fazlaca pahalı, takdire şayan bir davranış. Fakat bu kişisel çabayı yapmak yerine, üstte da aktardığım üzere hiç vakit kaybetmeden çabucak psikoloğun yolunu tutun. aslına bakarsanız psikoloğunuzun gayreti ve sizin gayretiniz birleşecek ve bunun üstesinden daima bir arada geleceksiniz.
Unutmayın anksiyeteyi yalnızca ve yalnızca siz yaşıyorsunuz. Etrafınızdaki öbür beşerler bunu hayatıyor. Bu anksiyeteyi yaşamadıkları için etrafınızdakilerin, karşınızdakilerin, bağlantı halinde olduklarınızın hatta ailenizin sizi anlaması biraz sıkıntı olabilir. Hatta etrafınızdaki bütün bu bireyler size; “takma kafana, takılma ya boş ver, aman sen de, bunu unut, bu biçimde bir şey yok, sen kendi kendine atıp tutuyorsun, birazcık olumlu düşün ya, bence olumlu düşün, hayatın tadını çıkar, niye o denli düşünüyorsun ki, bak sıhhatin yerinde, sanırım delirdin, sen kafayı yemişsin” üzere cümleler kullanabilir. Evet bu biçimde bir sorun karşısında maalesef muhataplarınızdan bu biçimde cümleler duymanız epey ancak epey mümkün. Lakin sakın ha bu biçimde cümlelere aldanıp moralsizliğe, ümitsizliğe, çaresizliğe düşmek yok. Evet bu bir sorun ve bu biçimde bir sorunu yaşarken insan ister ki muhatapları onu anlasın ve takviye versin. Lakin daha evvelden etrafınızdaki bu şahıslar, bu biçim bir sorunu yaşamadığı için sizinle empati kurup, kendisini sizin yerinize koymasını ve nihayetinde sizi anlamasını beklemeyin. Çünkü bu beklenti sizde bir hayal kırıklığı oluşturabilme potansiyeli devasa yükseklikte. Zira demin dediğim üzere ekseriyetle insanların kurduğu, kullandığı cümleler bu türlü oluyor maalesef.
Toparlarsak sevgili okurum. Telaş iki türlüdür. Bunun normali ve anormali vardır. Bu korkuyu sen yaşadığın için senin takviye alman gerekir. Ve bu dayanağın adresi psikolog. Kendine ve ruhuna; uygun ve hoş davran sevgili okurum. Bir daha sonraki yazımda buluşmak dileği ile…
Anksiyete yaşayan bireyler, korku-panik düzeylerinin uygunca yükseldiği kriz durumlarındaymış üzere güya berbat şeyler olacağı hissine kapılırlar ve bu hissin olağanüstü bir biçimde gerçekleştiğini düşünürler. Bunun devamında durumlarının git gide tehlikeli bir hal aldığını düşünürler ve inançta olmadığına yönelik pek yüksek bir inanç geliştirirler. Bu eğilim ileriki vakit içinderda bireyde kronik bir rahatsızlığa dönüşebilir. Burada bireyin dikkatli olmasında yarar vardır. Zira anksiyete hafifçee alınacak bir sorun değildir. Hele ki kronik hale gelmişse zati anksiyete gündelik hayatta sıkça karşılaşılan bir durumdur. Örneğin kişi evleniyor diyelim. Düğündilk evvel bu kişi ne giyeceği telaşına düşmez mi? İnsanların onu gözlemlediklerini düşünmesi onda bir kaygı oluşturmaz mı? bir daha bir öğrenciyi örnek verirsek; imtihana girecek olan öğrenci, imtihandan evvel anksiyete yani telaş yaşamaz mı? Hele ki bu imtihan kıymetli bir imtihan ise epeyce rahat bir biçimde anksiyete yaşanabilir. ötürüsıyla bu örnekler bizlere gösteriyor ki anksiyete günlük hayatta yaşadığımız, hatta sıkça karşılaştığımız bir his. ötürüsıyla bu tasa olağan, doğal ve hatta kimi birtakım olması gereken bir korku. Düğün geçtikten daha sonra yahut imtihan bittikten daha sonra yaşanan bu endişe-anksiyete sona erer. Fakat bireyin beklediği o değerli olay geçmesine karşın telaş hala sürüyorsa işte bu biçimde anksiyete sorunundan bahsetmemiz mümkün.
Üstte verdiğim örnekler ışığında şu biçimde soruların karşımıza çıkması çok doğal. Sanki olağan olan tasa nedir yahut olağandışı olan korku nedir? İkisi içinde nasıl bir fark var? Yaşadığımız korkunun olağan yahut olağandışı olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Olağandışı olan telaştan başlayalım isterseniz. Olağandışı olan dert; derdin rastgele bir uyaran olmadan açığa çıkması, gerçekleşmesi ve bunun çoğunlukla tekrar etmesi biçiminde olur. Olağandışı dert kişiyi rahatsız eder. Olağandışı tasa çoktur. Olağandışı anksiyete, orantısız biçimde gerçekleşir. Olağandışı dert; denetimsiz yaşanır ve birey denetim etmekte de önemli manada zorlanır. Olağandışı korku oturduğunuz yerde bile gerçekleşebilir ki genel manada bu türlü gerçekleşir. Yani birey rastgele bir şeye maruz kalmadan anksiyete geliştirebilir. Örneğin anne çocuğunu okula göndermiştir ve meskende oturuyordur bir an düşünür ve der ki “acaba çocuğuma bir şey olursa”, “başına makus bir şey gelirse”, “kimse yardım etmezse”, “bu biçimde ben ne yaparım”. Dikkat ederseniz anne rastgele bir şeye maruz kalmamasına karşın, bir şey yaşamamasına karşın, önünde rastgele bir şey yaşanmamasına karşın oturduğu yerde anksiyete geliştirdi. bu biçimde bir korku yani olağandışı korku bireyin rutinlerini mahzurlar ve ömür gücünü sömürür. Nihayetinde giderek bir sıhhat sorunu haline gelir. bu biçimde bir anksiyete tek başına atlatılamaz, bireyin kesinlikle bir psikologdan dayanak alması hatta tahminen de bir psikiyatristten de ilaç alması gerekebilir. Ayrıyeten bu yola yani terapilere mümkün mertebe erkenden başlaması gerekir. Olağan telaş ise doğaldır. Beklenen değerli olay esnasında gerçekleşir. Kişi bunu denetim etmekte pek de zorlanmaz. Hatta gereklidir. Kişiyi tehlikelere karşı, tehditlere karşı korur. Bireyi motive eder. Bireyin harekete geçmesini sağlar. Bireyin önemsediği olay yahut durum geçtikten daha sonra derdi da düşer ve saatler geçmeden anksiyetesi biter.
Çoğumuzun etrafında evhamlı, telaşlı şahıslar mevcuttur. Tahminen de bu yazıyı okuyan siz de evhamlı olabilirsiniz. Her daim sizin ve yakınlarınızın-sevdiklerinizin başına makus bir şeylerin geleceğini düşünüp, bundan ötürü de devamlı onların sıhhatlerinden dert duyup çoğunlukla da telefon ediyorsanız, işte burada bir sorun var demektir. Örneğin meskeninizde oturuyorsunuz ve yarın iş başı yapacaksınız. Rastgele bir olay yaşanmamış bulunmasına karşın “acaba yarın işveren bana kızacak mı?” yahut “telefon çalıyor sanki berbat bir şey mi oldu?” yahut “sokağa çıkarsam şayet makûs bir şey yaşayabilir miyim?” üzere kanılar zihninizden geçiyorsa anksiyete sıkıntınız olabilir. Hele ki kişi bütün bu senaryoları düşünüp, atıp tutup meskenden dışarı çıkmıyorsa, çıkmaya cüret edemiyorsa şayet; anksiyete sorunu hastalığa dönmüş demektir. Şayet bu biçimde bir şey var ise siz bu anksiyete sorunu ile başa çıkmak için kendiniz çabalayıp bu sıkıntıdan kurtulmaya, bunun üstesinden gelmeye çalışacaksınız. Evet bu yaptığınız yahut yapacağınız bu ferdî efor fazlaca ancak fazlaca değerli, fazlaca pahalı, takdire şayan bir davranış. Fakat bu kişisel çabayı yapmak yerine, üstte da aktardığım üzere hiç vakit kaybetmeden çabucak psikoloğun yolunu tutun. aslına bakarsanız psikoloğunuzun gayreti ve sizin gayretiniz birleşecek ve bunun üstesinden daima bir arada geleceksiniz.
Unutmayın anksiyeteyi yalnızca ve yalnızca siz yaşıyorsunuz. Etrafınızdaki öbür beşerler bunu hayatıyor. Bu anksiyeteyi yaşamadıkları için etrafınızdakilerin, karşınızdakilerin, bağlantı halinde olduklarınızın hatta ailenizin sizi anlaması biraz sıkıntı olabilir. Hatta etrafınızdaki bütün bu bireyler size; “takma kafana, takılma ya boş ver, aman sen de, bunu unut, bu biçimde bir şey yok, sen kendi kendine atıp tutuyorsun, birazcık olumlu düşün ya, bence olumlu düşün, hayatın tadını çıkar, niye o denli düşünüyorsun ki, bak sıhhatin yerinde, sanırım delirdin, sen kafayı yemişsin” üzere cümleler kullanabilir. Evet bu biçimde bir sorun karşısında maalesef muhataplarınızdan bu biçimde cümleler duymanız epey ancak epey mümkün. Lakin sakın ha bu biçimde cümlelere aldanıp moralsizliğe, ümitsizliğe, çaresizliğe düşmek yok. Evet bu bir sorun ve bu biçimde bir sorunu yaşarken insan ister ki muhatapları onu anlasın ve takviye versin. Lakin daha evvelden etrafınızdaki bu şahıslar, bu biçim bir sorunu yaşamadığı için sizinle empati kurup, kendisini sizin yerinize koymasını ve nihayetinde sizi anlamasını beklemeyin. Çünkü bu beklenti sizde bir hayal kırıklığı oluşturabilme potansiyeli devasa yükseklikte. Zira demin dediğim üzere ekseriyetle insanların kurduğu, kullandığı cümleler bu türlü oluyor maalesef.
Toparlarsak sevgili okurum. Telaş iki türlüdür. Bunun normali ve anormali vardır. Bu korkuyu sen yaşadığın için senin takviye alman gerekir. Ve bu dayanağın adresi psikolog. Kendine ve ruhuna; uygun ve hoş davran sevgili okurum. Bir daha sonraki yazımda buluşmak dileği ile…