Ferdi bir seyahattir yas süreci, bilhassa sevilen ve kıymet verilen bir kişi ve ya canlının kaybından daha sonra ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden verilen birtakım reaksiyonların bu süreç içerisinde kıymetlendirilmesi fazlacata yanlışsız değildir. niye mi? Zira birey hayatında değerli bir kayıp hayatış ve bir tehdit algısı içerisinde olabilir. Yas süreci bir kayıp ve tehditle başlar. İlgi, ayrılık, mevt kararında sona ermektedir. Her insan doğal olarak bu süreci hayatında yaşamaktadır. Ve mevt daha sonrasında ortaya çıkan hisler şahıslara acı vermektedir. Bilhassa şahısta fizikî, duygusal, davranışsal ve bilişsel yansılar ortaya çıkmaktadır. Lakin bu süreç herkeste tıpkı biçimde ortaya çıkmayabilir. Bu yüzden yasın ferdî bir seyahat olduğunu unutmayalım.
Birazda yas sürecinde ortaya çıkan yansılar değinecek olursak şayet;
Fizikî yansılar: midede boşluk, nefes alamama, boğulma hissi, ağız kuruluğu, güç kaybı, çabuk yorulma, boğaz ve göğüslerde gerginlik ve tükenmeyi örnek gösterebiliriz.
Bilişsel reaksiyonlar: inanmama, dikkat bozukluğu, karar verme kuvvetliğü, ölen şahsa dair zihinsel meşguliyet, sanrılar ve konfüzyon..
Duygusal yansılar: şaşkınlık ve şok, hüzün, kırgınlık, öfke, suçluluk ve çaresizlik, dert, bitkinlik, uyuşukluk, hasret ve rahatlama..
Davranışsal yansılar: uykuda düzensizlik, iştah kaybı ya da artası, ağlama, toplumsal olarak içe kapanma, yinelayan düşler, çok hareketlilik, unsur ya da alkol kullanması, organize olmakta zorlanma ve daima ölen şahsa dair eşyalara mana yükleme..
Bu çeşit belirtiler çok fazla çıkar. Ve yas sürecine dair bu belirtilerin başlangıçta ortaya çıkması beklenen bir durumdur.
Pekala, yas süreci nelerden etkilenir.
Yas süreci, ölen kişinin kimliğinden (kim olduğundan), ölen kişi ile ortadaki ilginin boyutu ve ölme biçimi süreci etkilemede değerli etkene sahiptir.
Yas sürecinde mevtin akabinde ortaya çıkan reaksiyon hem duygusal birebir vakitte fizikidir. Bu yüzden yapılması gereken en değerli durum acıyı kabul etmektir. Acı kabul edildikten daha sonra tesirleri üzerine kesinlikle takviye alınmalıdır. Aksi takdir de ortaya çıkan hisler fizikî yansılara döner. Fakat en başta da dediğimiz üzere bu söylemiş olduklerimiz kesinlikle ortaya çıkar demiyoruz. Reaksiyonlar şahıstan şahsa göre kimi vakit farklılık gösterir. Kişi ölen kişinin akabinde derin bir ıstırap yaşar. Bunların yaşanması yas sürecinin rahat geçmesi için çok kıymetli bir bahistir. Kişi bu hislerini saklarsa ilerleyen periyotta farklı reaksiyonlar ortaya çıkar. Lakin hisleri tabir etmek rahatlamasına yardım eder. Alışılmış ki herkes hissini farklı yaşar. Kimisi ölen kişinin akabinde günlük fiyat, kimisi mezarını ziyaret eder… Bu yüzden acı hissetmek imkânsızdır. Burada yapacağınız en kıymetli şey “üzülme, kendini topla, bak kardeşin ya da ailen var, kuvvetli dur!” diyenleri etrafınızdan uzaklaştırmaktır.
Unutmayın, yas sürecinde sizin de güçsüz olmaya ve üzülmeye hakkınız var!
Son olarak yas sürecinin ne kadar süreceğine değinecek olursak.. Ne kadar yas sürecinin vakti şahıstan bireye değişkenlik gösterse biz psikologlar için ekseriyetle 3 ila 8 ay ortası olarak belirlenmektedir. Ve eklemek isterim, yas süreci kişisel bir seyahattir. Bu seyahatin sonlanmış olması sizin o kişi ya da şahısları unuttuğunuz manasına gelmez. Unutmayın. Vefatı kabullenseniz dahi o bireyle bağınız hala devam edecektir.
Birazda yas sürecinde ortaya çıkan yansılar değinecek olursak şayet;
Fizikî yansılar: midede boşluk, nefes alamama, boğulma hissi, ağız kuruluğu, güç kaybı, çabuk yorulma, boğaz ve göğüslerde gerginlik ve tükenmeyi örnek gösterebiliriz.
Bilişsel reaksiyonlar: inanmama, dikkat bozukluğu, karar verme kuvvetliğü, ölen şahsa dair zihinsel meşguliyet, sanrılar ve konfüzyon..
Duygusal yansılar: şaşkınlık ve şok, hüzün, kırgınlık, öfke, suçluluk ve çaresizlik, dert, bitkinlik, uyuşukluk, hasret ve rahatlama..
Davranışsal yansılar: uykuda düzensizlik, iştah kaybı ya da artası, ağlama, toplumsal olarak içe kapanma, yinelayan düşler, çok hareketlilik, unsur ya da alkol kullanması, organize olmakta zorlanma ve daima ölen şahsa dair eşyalara mana yükleme..
Bu çeşit belirtiler çok fazla çıkar. Ve yas sürecine dair bu belirtilerin başlangıçta ortaya çıkması beklenen bir durumdur.
Pekala, yas süreci nelerden etkilenir.
Yas süreci, ölen kişinin kimliğinden (kim olduğundan), ölen kişi ile ortadaki ilginin boyutu ve ölme biçimi süreci etkilemede değerli etkene sahiptir.
Yas sürecinde mevtin akabinde ortaya çıkan reaksiyon hem duygusal birebir vakitte fizikidir. Bu yüzden yapılması gereken en değerli durum acıyı kabul etmektir. Acı kabul edildikten daha sonra tesirleri üzerine kesinlikle takviye alınmalıdır. Aksi takdir de ortaya çıkan hisler fizikî yansılara döner. Fakat en başta da dediğimiz üzere bu söylemiş olduklerimiz kesinlikle ortaya çıkar demiyoruz. Reaksiyonlar şahıstan şahsa göre kimi vakit farklılık gösterir. Kişi ölen kişinin akabinde derin bir ıstırap yaşar. Bunların yaşanması yas sürecinin rahat geçmesi için çok kıymetli bir bahistir. Kişi bu hislerini saklarsa ilerleyen periyotta farklı reaksiyonlar ortaya çıkar. Lakin hisleri tabir etmek rahatlamasına yardım eder. Alışılmış ki herkes hissini farklı yaşar. Kimisi ölen kişinin akabinde günlük fiyat, kimisi mezarını ziyaret eder… Bu yüzden acı hissetmek imkânsızdır. Burada yapacağınız en kıymetli şey “üzülme, kendini topla, bak kardeşin ya da ailen var, kuvvetli dur!” diyenleri etrafınızdan uzaklaştırmaktır.
Unutmayın, yas sürecinde sizin de güçsüz olmaya ve üzülmeye hakkınız var!
Son olarak yas sürecinin ne kadar süreceğine değinecek olursak.. Ne kadar yas sürecinin vakti şahıstan bireye değişkenlik gösterse biz psikologlar için ekseriyetle 3 ila 8 ay ortası olarak belirlenmektedir. Ve eklemek isterim, yas süreci kişisel bir seyahattir. Bu seyahatin sonlanmış olması sizin o kişi ya da şahısları unuttuğunuz manasına gelmez. Unutmayın. Vefatı kabullenseniz dahi o bireyle bağınız hala devam edecektir.